Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Maurer(red.),Dźwiękimowy,Kraków2009
ISBN:978-83-7850-342-2,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2006
dziemynacisknaumiejętnościszczegółowe,któ-
redzieckomusiopanować(Sonnenscheimiin.,
1996).
Częśćteoretycznategoopracowaniamanacelu
przybliżenienauczycielom,pedagogomszkolnym,
psychologom,logopedomiwszystkimosobomza-
interesowanymnauczaniemczytaniaipisaniapo-
jęciaświadomościfonologicznejijejznaczenia
wopanowaniutychumiejętności.Napodstawie
dostępnejliteratury,głównieanglojęzycznej,scha-
rakteryzowanotutajfazyrozwojuświadomości
fonologicznej,poczynającodjejwczesnychprze-
jawów,którepoprzedzająopanowanieumiejętno-
ściczytaniaipisania,poprzezte,którerozwija-
jąsiędopierowtokunaukiczytaniaipisania,
wszczególnościumiejętnościmanipulowania
fonemami(ichpomijania,dodawania,zamiany).
Starałamsięrównieżwyjaśnić,jakiwpływma
świadomośćfonologicznejpodzielnościsłóworaz
świadomośćcząstekwewnątrzsylabowychnapo-
stępydzieciwpoczątkowejnauceczytaniaipisa-
nia.WPolsceterminunświadomośćfonologicznan
zaczętoużywaćwliteraturzepsychologicznej
ijęzykoznawczejdopierowostatnichlatach.Nau-
czycielom,pedagogomszkolnym,psychologom
ilogopedomdobrzesąznanenatomiastpojęcia
słuchufonematycznegoorazanalizyisyntezysłu-
chowejdziękipracomKani(1976),Sawy(1976),
Zakrzewskiej(1976),GąsowskiejiPietrzak-Stęp-
kowskiej(1978),Styczek(1982)orazwieluinnych
autorówprzygotowującychzestawyćwiczeńdla
dziecidoznającychniepowodzeńwpoczątkowej
nauceczytaniaipisania.
Wartowtymmiejscuprzypomnieć,żetermin
nsłuchfonematycznynokreślakształtującąsię
wrozwojuindywidualnymdzieckazdolnośćróż-
nicowaniafonemówjęzykaojczystego.Natomiast
terminnfonemnokreślaklasęgłosekspokrewnio-
nychakustycznie,któremogąsięnawzajemza-
stępowaćbezzmianyznaczeniasłowa.Głoskajest
formąrealizacjifonemu,wzbogaconąotakiece-
chyindywidualne,jaknp.brzmieniegłosumęskie-
go,kobiecego,dziecięcego,zachrypniętegoitp.
Fonemyposiadająnatomiastcechyróżnicują-
ce,którepozostająniezmienne,niezależnieod
tego,jakimgłosemzostaływypowiedziane.Do
cechtychnależynp.spółgłoskowość-samo-
głoskowość,dźwięczność-bezdźwięczność,
twardość-miękkośćitp.(Jassem,1973;Wierz-
chowska,1971;Rocławski,1981).
Słuchfonematycznystanowipodstawęopa-
nowaniajęzykamówionegoorazświadomości
fonologicznej,która,jaktojużzaznaczyłam,jest
uzmysłowieniemsobiefonologicznejstruktury
słów.Ocenaikształtowaniesłuchufonematyczne-
gojestwarunkiemkoniecznym,aleniewystarcza-
jącymdlaopanowaniaumiejętnościdekodowania,
czylizamianyliternagłoski,dziękinabyciu
iutrwaleniuskojarzeńgłoska-litera,odpowia-
dającychalfabetowidanegojęzyka.Umiejętność
analizyisyntezysłuchowejnapoziomiefonemów
kształtujesięwrazznabywaniemtychskojarzeń.
Znaczniewcześniejjednak,bojużpodkoniec
okresuniemowlęcego,wokresieponiemowlęcym
iprzedszkolnym,rozwijasięudzieciumiejętność
dokonywaniaanalizyisyntezysylabowej.Taumie-
jętnośćniejestjednakwystarczającadonabywa-
niaskojarzeńgłoska-litera.Dopókidzieckonie
uświadamiasobieistnieniaposzczególnychdżwię-
kówjęzykamówionegoiniepotrafiichwyodręb-
niać,nabywanieprzeznietakichskojarzeńjest
poważnieutrudnione;dlategodoznajeononiepo-
wodzeńwnauceczytania,wykorzystującejwswej
metodycepośrednictwofonologiczne.Możejedy-
nierozpoznawaćwyrazy,kierującsięichogólnym
kształtem,pierwsząliterą,elementamiwystający-
miwgóręiwdółitp.
Talogograficznastrategiaczytaniajestjed-
nakograniczonadowyrazówwcześniejpoznanych
iniepozwalaczytaćwyrazównieznanychaninie-
dostatecznieutrwalonych(Frith,1985).Takispo-
sóbczytaniajestcharakterystycznydlaniedojrza-
łychczytelnikówiosóbztzw.głębokądysleksją,
któreniemogąwyodrębnićposzczególnychgło-
sekwsłowach,mimousilnychstarań,iwzwiąz-
kuztymniesąwstanienauczyćsiępoprawnie
pisać.Dlategopismonieortograficznejestzali-
czanedonajbardziejuporczywych,awniektó-
rychwypadkachdonieprzezwyciężonychob-
jawówdysleksji.Druga,lżejszapostaćdysleksji
1dysleksjapowierzchowna,wiążesięnatomiast
znieumiejętnościąprzejściaodwyodrębniania
poszczególnychliteriodpowiadającychim
dźwiękówmowy(głoskowania)dołączeniatych
elementówwsylaby,apotemwcałesłowa,bę-
dącepośrednikamiwprzywoływaniuzhipo-
tetycznegomagazynupamięcitrwałej1ich
znaczenia.Czynnośćprzywoływaniaznaczeń
wliteraturzefachowej,poświęconejtejproblema-
tyce,częstojestokreślanajakoenkodowanie.En-
kodowaniejestprocesemjakościoworóżnymod
zamianygłoseknalitery,czylioddekodowania.
Wymagaonozapamiętaniasekwencjidżwięków
przezpewienbardzokrótkiokresczasu,niezbęd-
nydoichcałościowegoujęciawsłowo,wcelu
przywołaniajegotreści.
;
