Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.MiejsceluduHausawśródmieszkańcówCzarnejAfryki
1.KrajietnogenezaluduHausa
Hausatonazwaludu,któregoterenymacierzysterozciągająsięwpasie
sawanny—krainygeograficznejCentralnegoSudanu,między10,5°a13,5°
szerokościgeograficznejpółnocnejoraz4°a10°długościgeograficznej
wschodniej.Leżąonewpółnocno-zachodniejNigeriiinaprzylegających
obszarachpołudniowegoNigru.Sątootwarte,lekkopofałdowanerówniny,
zlicznymi,wyrastającymijakspodziemiwystępamiskalnymiizbiornikami
wodnymi,którychobecnośćzdradzajągęstozadrzewioneiporośniętebujną
roślinnościąmiejsca.Krajtakinazywasięsawannąparkowąijestpokryty
wysokimitrawamiorazupstrzonypojedynczymi,pojawiającymisiętuiówdzie
drzewami.NapółnocysawannaprzechodziwpasSahelu,dzielącyjąodpustyni
Sahary
.ObszarzamieszkanialuduHausanadajesięzwłaszczadouprawyprosa
idoograniczonejhodowlibydłanawłasnepotrzeby.Hausańczycysą,więc
głównierolnikami,alezdarzająsięwśródnichtakżeutalentowanirzemieślnicy
iludziezajmującysięwytwarzaniemprzedmiotówsztuki,wytrwalihandlarzeoraz
sławniuczenimuzułmańscy.Ciostatnizamieszkująobniesionewysokimimurami
miasta,zewspaniałąarchitekturązglinywpostacimeczetówczypałaców
tradycyjnychwładców.
WkrajuHausawystępujądwie,wyraźniezaznaczającesięporydeszczowe.
Odlistopadadokwietnianiespadanaogółnawetkropladeszczu.
Wkulminacyjnymmomencieporysuchej,wmarcuikwietniu,napolach
wysychająprzypalaneżaremsłonecznymostatnierośliny,arzekiodsłaniająswe
popękaneodspiekoty,czerwonawekorytaiprzestająpłynąć.Deszczespadają
odmajadopaździernika.Jesttoporaintensywnychpracpolowych.
TerminHausajestbliskisamonazwieludu,którabrzmi
Bàhaushèe
—„Hausańczyk”,
Bàhaushíyaa
—„Hausanka”i
Hàusàawaa
—„Hausańczycy”.Używasięgopowszechniewróżnychjęzykacheuropejskich,
chociażwliteraturzeprzedmiotuwystępujeonwwieluwariantach
ortograficznych(np.ang.Hausa,franc.HaoussaiHausa,niem.Hausa
iwstarszychpracachHaussa).Wjęzykupolskimprzyjęłosięużywaćwymiennie
określeń„Hausańczyk—Hausanka—Hausańczycy”i„Hausa—Hausowie”.
Podnazwą„Hausa”ludtenjestznanywśródbliższychidalszychsąsiadów.
Niektórzyznichnadająimjednakróżneterminyozasięgulokalnym:ludność
Kanuri(ipochodzeniaKanuri)nazywaichAfuno,NupeużywająnazwyKenczi,
DżukunowieiludydolinyBenueposługująsięterminemAbakwalubAbakwariga,
wśródJorubówznanisą,jakoGambari,awśródAszantów—Morawa.Fulanie
określaliHausańczykówpejoratywnymterminemHaɓe(l.p.Kaɗo)opierwotnym
znaczeniu„poganie”.Dzisiajtermintenprzyjąłsięnaoznaczanieczłonków
społecznościhausańskiejniewywodzącychsięze„szlachetnych”klanów
fulańskich.FulanieutworzylincwąnazwęHausanko’en.Arabowiezewschodniej
częściRepublikiSudanuużywająnazwyFellata,wspólnejdlaHausańczyków
iFulanów[Mahdi1978:1i17],
Dodniadzisiejszegoniemawśródbadaczyzgodnościcodoetymologiisłowa
„hausa”.Niektórzyznichłącząjezterminem
hausiyin,
jakipojawiłsię
wsudańskichkronikachzXVIIw.:
Tarikhel-Fettach(Kronikabadacza)
i
Tarikhel-
Soudan(HistoriaSudanu).
Wedługinnejhipotezynazwaluduijęzykahausa
miałabysięwywodzićodpodobniebrzmiącegosłowaSonghajów.Wichjęzyku
oznaczaonowschodnichsąsiadów,cobysięzgadzałozrozmieszczeniemobu
ludówwAfryceZachodniej.Wedługinterpretacjijęzykowejwyraz„hausa”składa
