Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
VII.Ideałwzorowegoczłowieka
wspołecznościHausa
Wkażdejspołecznościwyróżniasięściślezdefiniowanepostawyizachowania,
którepozwalająnaumieszczeniekonkretnejjednostkiwodpowiednimmiejscu
naskaliprowadzącejkudoskonałości.Ludzidzielisięnazłychidobrych,
odległychodideału,lubkuniemusięzbliżających.Samowyobrażenieoideale
dobregoczłowiekajestniecoinnewkażdejkulturze.Podlegateżzmianom
wczasie,nietylkowposzczególnychepokach,aletakżezpokolenianapokolenie.
Jednakżewkażdejkulturzeistniejąpewnestałezasadyipoglądynato,cojest
godnepochwały,podziwuinaśladowania,acowzbudzaodrazęiwinnobyć
odrzucone[Kirk-Greene1974:1].
DzisiejsiHausańczycysąwznakomitejwiększościmuzułmanami.Nowareligia
wznacznymstopniuwpłynęłanaichkulturę,sposóbżyciaizachowania.
Utrwalaniusięnowych,muzułmańskichwzorcówsprzyjałaliteraturapiękna,którą
cechujerzucającysięwoczydydaktyzm.Pojawiająsięgotowewzorce
donaśladowania,jaktezawartewpowieściJabiruAbdullahiego,zatytułowanej
Nagarinakowa(Dobrydlakażdego).
Wosobiebohaterautworuautorkreujetyp
osobowościludzkiejszczególniepożądanejwspołeczeństwiemuzułmańskim:jest
oncierpliwy,wswychpoczynaniachodwołującysiędomiłosierdziabożego,bez
narzekaniaznoszącyprzeciwnościlosu,dotrzymującyobietniciwierności,
szlachetny,religijny,łagodnyipracowity,poważającyludzistarszychiuznawane
autorytety[Piłaszewicz1987:170n.].
Spodtejwarstwymuzułmańskiejprzebijająsięjednakpewnewalory
szczególniepielęgnowanewtradycyjnejkulturzeHausa.
Wrazzwartościamimuzułmańskimiskładająsięonenawzorzecdobrego,
szlachetnegoczłowieka,określanegoterminem
mùtumìnkirkìi.
Jegoobraz
najwyraźniejwyłaniasięwutworachliteraturyustnej,główniewbajkach
iprzysłowiach.PoszukującobrazuidealnegoHausańczykaskoncentrujemysię
nadanychpochodzącychgłówniezprzysłówipowiedzeń.Bajki,stanowiącedrugą
częśćtejksiążki,niechprzemówiądoczytelnikasiłąwłasnejargumentacji.
Wzłożeniu
mùtumìnkirkìi
słowo
mùtûm
znaczy„człowiek”.Drugijegoelement
maszerokąpojemnośćsemantyczną.Wpojęciu
kirkìi
mieszcząsiętakiecechy,
jakdobroć(dobreserce),uprzejmość,życzliwośćczyszlachetność.
Kirkìi
oznacza
więccechęlubraczejzespółcechduchowychczłowieka,wypływazjego
charakteru.
Otóżcharakterczłowieka
(halii)
uważasięzaźródłojegocnót,zazwierciadło
obliczamoralnego.Należydotrwałych,niezmiennychcechjednostki,coznajduje
swójwyrazwprzysłowiach:„Charakterjestjakwyrytywkamieniurysunek:nikt
niemożegozetrzeć”i„Charakterjestjakogon”.Hausańczycysąprzekonani,
żezewnętrzneprzejawypłynącejzwnętrzażyczliwościpozwalająukryćchwilowe
rozdrażnienie.Wyrażajątowpowiedzeniu:„Jeśliczłowiekmadobrycharakter,
jegozłośćnikomuniezaszkodzi;jeślimazłycharakter,uśmiechniętatwarzjest
tylkoparawanem”.Charakterjestdopewnegostopniakształtowanyprzez
wychowaniewrodzinie,przeztradycyjnyinowoczesnysystemszkolnictwa,
atakżenaskutekoddziaływaniaśrodowiska.Mądrościludowewskazująjednak
nato,żenajważniejsząrolęodgrywatudziedziczenie.Prawdęowrodzonych
cechachcharakterugłosząprzysłowiawrodzaju:„Charakterpoprzedzadzieło
nauczyciela”,„Wierzganienogamijestuosłacechądziedziczną”czy„Uchomiał
nietylkodziadek,aleijegopoprzednicy”.
Wkoncepcjidobregoczłowieka,idealnegoHausańczyka,ważnąrolęodgrywa
gàskiyaa—„prawda”.Ceniąjąchybawszystkieludy,aleczęstotliwośćużycia
