Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
VIII.Miejscebajkiwkulturzeiliteraturze
hausańskiej
Podpojęciem„literaturahausańską”rozumiemytutajsztukęsłowaopierającą
sięnatworzywiejęzykowym,materializującąsięzarównowformieustnej
(oratura),jakipisanej.NajejokreślenieHausańczycyużywająterminu
adàbii.
Literaturaustna,nazywanateżliteraturątradycyjną,stanowidziedzictwo
kulturowepielęgnowaneirozwijanedonaszychczasów.Powstawaławformie
ustnej,podtakąpostaciąbyłaprzekazywanazpokolenianapokolenieizpamięci
byłaodtwarzanaprzedzgromadzonąpublicznością.Wnaszychczasachjej
zabytkisąutrwalanewpostacielektronicznej,spisywaneiogłaszanedrukiem.
Literaturapisana,czyinaczejnowożytna,pojawiłasięnaobszarzeHausa
izaczęłasięrozwijaćpodwpływemzwiązanejzislamemkulturyicywilizacji
arabskiej.PowstawałaodpoczątkuXIXw.walfabeciearabskim.Rozwójliteratury
współczesnejwalfabeciełacińskimdatujesięodpodbojuziemhausańskichprzez
Brytyjczyków.
Bajkahausańską
tàatsuunìyaa,
określanateżterminem
àlmàaraa,
jestjednym
zgatunkówliterackichtworzonychiprzekazywanychdoobieguliterackiego
drogątradycjiustnej.Pierwszeopublikowanezbiorybajekzaczęłyukazywaćsię
przykońcuXIXw.,aichautoramibylimisjonarze,podróżnicyiurzędnicy
kolonialni.Wtymsamymczasierównieżmiejscowiautorzy,aleprzeważnie
zinicjatywyEuropejczyków,podjęlipróbyichzapisualfabetemarabskim.
Bajkihausańskienależądoutworówalegoryczno-moralizatorskich,aich
bohateramisągłównieludzie,aletakżezwierzętaisiłynadprzyrodzone.
Wszystkiejednakodnosząsiędosytuacjiwświecieczłowieka,dotypowychdla
ludzipoczynańczypostaw.
Analizatreścibajekhausańskichwskazujenato,żepowstawałyonewróżnych
okresach.Bajkitedostarczająobrazuspołeczeństwawwielufazachjegorozwoju.
Najstarszeznichtobajkiozwierzętach,podkreślająceścisłyzwiązekczłowieka
zotaczającągodzikąprzyrodą.Wtymokresiepojawiłysięteżbajkimagiczne,
zmotywamiprzemianyczłowiekawzwierzę,iodwrotnie.
Ztejnajwcześniejszejwarstwybajekozwierzętachrozwinęłysięutwory
obrazująceraczejaktywnąniżsymbiotycznąpostawęczłowiekawobecprzyrody.
Tłumaczyłyonepochodzenieróżnychzjawisknaturalnych,czytoopisując
doświadczeniażyciowe,czyteżwsposóbmniejracjonalny.
Bajkizpóźniejszegookresuukazująrozwarstwieniespołecznewpowstających
irozwijającychsięmiastach-państwachhausańskich.Wyśmiewająprzywary
dworzan,czyniąaluzjedocechcharakteruipostępowaniawładców,biorąpod
lupęprzekupnyaparatsądowniczy
.Ponieważjesttookresprzenikania
nateobszaryiciągłegoumacnianiasięreligiimuzułmańskiej,więcbajki
zaczynająstopniowonasiąkaćdogmatamiislamu,pokazują,naprzykład,
niemożnośćucieczkiczłowiekaprzedswymprzeznaczeniem,czykonieczność
pogodzeniasięzprzydzielonymmuprzezAllahalosemistatusemspołecznym.
Wbajkacholudziachcorazczęściejpojawiasiękrytykapółmuzułmanówczy
ludów„pogańskich”.
Wspołecznościhausańskiejniewykształciłasię,dośćpowszechnawCzarnej
Afryce,instytucjazawodowegobajarza.Obdarzenitalentemludzieprezentowali
jednakróżnegatunkioratury,nietylkonaużytekwłasnegodomostwa,ale
gromadziliwokółsiebiesłuchaczyzcałejwioski.Działosiętozwykle
pozmierzchu,naplacachwiejskichzgromadzeń,przypłonącymognisku.
Wdzisiejszychczasachdorośliludzieznajdująinnerozrywki,więcnabajkowych
