Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zabóraustriacki
23
Gospodarkaaustriackawpierwszymokresiemiałacharakterwybitnie
eksploatatorski,zmierzającydościągnięciajaknajwyższychpodatkówilicz-
negorekruta.Prowincjabyłagospodarczosłabozwiązanazresztąmonarchii.
ManufakturymetalurgicznewZagłębiuStaropolskimpracowałynapotrzeby
wojska.WrejonieOlkuszaiJaworznapowstawałykopalnie.Większeznaczenie
miałyżupysolnewWieliczce(oficjalniezwanesalinamiwielickimi).Na
terenachpodgórskich,odBiałejpoPrzemyśl,rozwijałosięchłopskietkactwo
płóciennicze,np.wrejonieAndrychowa(1789–402tkaczy),wytwarzające
równieżnarynekzewnętrzny.ZwolnaożywiałsięgospodarczoKraków.Miasto
uporządkowanoorganizacyjnie(m.in.włączonoKazimierz)iurbanistycznie,
wyburzającfortyfikacjemiejskieorazniektórezrujnowanekościołyibudynki,
zakładanonowecmentarze.W1804r.liczyło25750mieszkańców(wtym18%
Żydów).Lwówwtychczasachmiałok.40tys.mieszkańców.
Galicja,podobniejakpozostałezabory,byłakrajemrolniczym.Spo-
łecznieigospodarczodominowałatuszlachtapolska.Obliczasię,żenaprze-
łomieXVIIIiXIXstuleciawcałejpopulacjiludnościGalicjiszlachtastanowiła
ok.3–3,7%,tj.100–120tys.osób,awięcmniejniżnaziemiachpolskichpod
panowaniempruskimczyrosyjskim.AitakprocentowoszlachtawGalicji
stanowiłagrupęnajliczniejsząwporównaniuzpozostałymikrajamikoronnymi
monarchiihabsburskiej.Szlachtagalicyjskabyławewnętrzniezróżnicowana–
postępowałorozwarstwieniemajątkowe,rozpadałysięwielkiefortuny(głównie
zadługi,jaknp.Kossakowskich,MniszchówczyProtaPotockiego),aletakże
procesrozdrabnianiaziemidrobnoszlacheckiej,zwłaszczawcyrkułachwschod-
niogalicyjskich(samborskim,stanisławowskim,czortkowskim,stryjskim)
idawnejziemikrakowskiej(cyrkułytarnowski,bocheński,myślenicki,są-
decki).Szlachtaosiadła,posiadającatzw.ziemiędominialnąwrazzprawem
zwierzchnościnadpoddanymichłopami,dysponowałapełniąprawstanu
szlacheckiego.Znaczniegorszybyłstatusszlachtyczynszowejioficjalistów.
Częśćzdeklasowanejszlachtyprzenosiłasiędomiast,wchodzącdotworzącej
sięinteligencji.Władzeaustriackiedążyłynatomiastdoredukcjiliczebności
szlachtydrobnej,nakładającobowiązek,częstotrudnydospełnienia,
udowodnieniaszlachectwa.Ponadtostarałysięstworzyć„stanwstanie”–
grupęmagnatów–przeznadawanietytułówpolskiejeliciepolitycznej
imajątkowejwGalicji.Ograniczałyzarazemrolęreprezentacjiszlacheckiej,
jakąbyłyformalnietzw.StanyKrajowe(SejmStanowy),którychwlatach
1790–1817poprostuniezwoływano.
Wzwiązkuzwojnamipanowaładobrakoniunkturanazboże–wlatach
1795–1805cenypszenicywKrakowiewzrosły3-krotnie–zczegokorzystała
głównieszlachtaziemiańska.Jakwspominajedenzjejreprezentantów:„dobry
bytmaterialny[...]rozchmurzyłposępnąwpierwszych3-latachfizjonomię
kraju”,rekompensującodsunięcieodżyciapolitycznego.Dlagalicyjskiejarysto-
