Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zabórrosyjski
13
którychstraconowWarszawie:PiotraOżarowskiegoiAntoniegoStanisława
Czetwertyńskiego,atakżeżonahetmanaFranciszkaKsaweregoBranickiego
(„hersztatargowickiego”)skazanegozaocznienaśmierć.ByłaonacórkąKata-
rzynyII.TakzaczęłasięrosyjskakolonizacjaziemWielkiegoKsięstwaLitew-
skiego.ZahamowałjąAleksanderI.Kolejnafalaruszyław1831r.,następnapo
powstaniustyczniowym.
Upadałylubkurczyłysięwielkieniegdyśfortunymagnackie,niemal
udzielnepaństwa,jakPotockichzTulczynanaUkrainieczyRadziwiłłów
zNieświeżanaBiałorusi.Obciążonedługamidobraprzechodziływręce
nowychwłaścicieli.Wywoływałotołańcuchskutkówgospodarczych–rosły
majątkiśredniegoziemiaństwapolskiego,alewniejednymwypadkubyłyteż
niekorzystnekonsekwencjedlaszlachtybezrolnej,trzymającejsiędotychczas
pańskiejklamki(dzierżawamibądźsłużbą)iwraziepotrzebydającej„kreski”
nasejmikach.Podrosyjskąwładząklientelawielkichpanówstałasiępoli-
tyczniebezużyteczna.Rozpocząłsięproceskwestionowaniaprawszlachty
zagrodowejinieposiadającejziemi,którejztrudemprzychodziłosprostanie
postępowaniulegitymizacyjnemu.Wykreślanizrejestrówszlacheckich,prze-
chodzilidokategorii„jednodworców”,narównizchłopamiobciążonychm.in.
obowiązkiem25-letniejsłużbywojskowej.
Społeczeństwo.WostatnichlatachRzeczypospolitejnarodempolitycznymwe
własnymmniemaniuidefactobyłaszlachta,doktórejdołączałojuż
mieszczaństwo(zwłaszczamiastkrólewskich)orazduchowieństwokatolickie.
Bezwiększegobłędumożnapowiedzieć,żetenstanzostałzachowanyna
ziemiachzaborurosyjskiego,gdziewedługszacunkówszlachtapolskaliczyła
ok.600tys.osób.Wtymczasie(1797)byłotylko150tys.rosyjskiego„dwo-
rianstwa”.Jakwszędzie,takituszlachtapodlegałazróżnicowaniu,tyleże
wstopniuwiększymniżnaziemiachrdzenniepolskich.TonaUkrainie
iBiałorusiznajdowałysięnajwiększelatyfundiamagnackie.NaUkrainie80%
wielkiejwłasnościziemskiejbyłowrękachpolskich.Aleteższczególnielicznie
występowałatuszlachtazagrodowa,np.naPodolu,lubnieposiadającaziemi,
atrzymającadzierżawy,względniepełniącarozmaiteobowiązkiwdobrach
szlachtymajętniejszej.
Większośćzmianęgranicpaństwowychprzyjęładośćobojętnie.Zresztą
Rosjabyłatujużobecnaodkilkulat–krajznajdowałsiępodokupacjąod1792,
aczęśćinkorporowanaod1793r.Wśródszlachtyniebrakowałotakich,któ-
rzyzaprzykłademwielkichpanówwyznawalitargowicki„republikanizm”
iodrzucaliKonstytucję3maja.Przytymszczególniewrażliwibylinapunkcie
nienaruszalnościszlacheckichprzywilejów.Atogwarantowałynowewładze.
Przyjmowanojebezoporu,awwieluwypadkachnawetochoczo.„Byłogłosem
powszechnym:«Lepiejnamnawetteraz,jakbyłowPolsce;mamytowszystko,
conamojczyznadawała,aniemamyciężarówiniebezpieczeństwarzezi
