Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXIV
Wstęp
uzyskanychodbadanychwięźniów.Wskazujetona
posługiwaniesięprzeznichkodemograniczonym,co
sięwiążezobniżeniemzdolnościdoautorefleksjioraz
planowaniaikontroliwłasnychdziałań.
Rozdział13jestpoświęconyzagadnieniomję-
zykaikomunikacji.Językjestdynamicznymsys-
temem,którypodlegaciągłymprzeobrażeniom
wzależnościodzmianspołecznych,jakteżwiedzy
posiadanejzarównoprzezdanespołeczeństwo,jak
ipojedynczegoczłowieka.Opróczstwarzaniamożli-
wościdokomunikowaniasię,znaczącąwłaściwością
językajeststrukturalizowanienaszegomyślenia,
aponadtowywieraniewpływunaświadomośćspo-
łecznądziękistosowanymterminom.Wwymiarze
jednostkowymjęzykodgrywarównieżistotnąrolę
wformowaniusięiutrzymywaniutożsamościczło-
wieka,wwymiarzeinterpersonalnymzaśdziałajak
ogromnapamięćzbiorowaludzkości.Języknależy
więczdefiniowaćjakodynamiczny,rozwijającysię
systemdwuklasowy.Pierwszaklasatosymboleję-
zykowe(fonemy,morfemy,wyrazy).Drugaklasa
zawieraregułyłączeniatychsymboliwwiększe
całości(zdania,teksty).Trzebateżróżnicowaćgo
zmową,którastanowikonkretnyaktużyciajęzy-
kawokreślonejsytuacji,gdynadawcaprzekazuje
pewnetreścisłuchaczowi.Kilkaaktówmowy,gdy
nadawcaiodbiorcawymieniająsięrolami,tworzy
proceskomunikowaniasię.
Wkomunikowaniusięmożnawyróżnićprocesy
przedjęzykowe(najbardziejpierwotne),językoweoraz
pozajęzykowezwiązanezfizycznąrealizacjąuformo-
wanegotekstu.Teksttenmożemiećformęsłowną,
graficzną(np.listy,gazety,dziełaliterackie,prace
naukowe)orazwizualnąlubdotykowąwprzypadku
sygnalizowania.Opróczsystemujęzykowegoistotne
znaczeniedlaskutecznegoporozumiewaniasięma
równieżkodparajęzykowy,któryobejmujesubkod
prozodyczny(akcent,intonację)isubodparaprozo-
dyczny(tonibrzmieniegłosu),atakżekodpozajęzy-
kowy,wktóregoskładwchodząm.in.mimika,gest,
pantomima,dotyk,spojrzenie,dystansfizyczny.
Regułytesązakodowanewnaszymumyśle
wsposóbpodświadomy,azakłóceniawichstosowa-
niustwarzająpoważnetrudnościwporozumiewaniu
się,czegodoświadczająosobyniewystarczającozna-
jącejęzykobcy,atakże-amożeprzedewszystkim
-osobyzróżnorakimiuszkodzeniamimózgu.Doty-
czytonietylkozaburzeńwstosowaniusystemujęzy-
kowego(afazji),lecztakżedwupozostałych,mniej
opisanychkodów:parajęzykowegoipozajęzykowego.
Inaczejrzeczujmując,stanowitoelementpragmatyki
językowej,czyliumiejętnościdoboruodpowiednich
środkówjęzykowychwzależnościodzaistniałejsytu-
acjiikontekstu.
Womawianymrozdzialeopisujemytakżezwiązki
językaztakimiprocesamipoznawczymi,jakmyśle-
nie,pamięćispostrzeganie,ijednocześniezwracamy
uwagęnaznaczenieemocjiwskutecznymporozu-
miewaniusię.Ilustrujemytoprzykładamirehabilito-
wanychprzeznaspacjentówzuszkodzeniamilewej
iprawejpółkulimózgu.Ponadtoprzytaczamymało
znany,oryginalnyopisprzypadkówafazjiprzewodze-
niowej,dokonanyprzezjednegozpionierówbadań
nadtymzjawiskiem-CarlaWernickego.
Wostatnim,14rozdzialeukazujemyprzykłady
względnościpowszechnieprzyjmowanychprawdna-
ukowych.Zwracamyteżuwagęnafakt,żewieleod-
kryć,którymifascynujesięobecnieświatnaukowy,
okazujesiępowrotemdoobserwacjizkońcaXIX
ipoczątkuXXw.
Pierwszyprzykładdotyczyaktywnościmózgu
wstaniepozornegospoczynku,cozaobserwowałjuż
w1929r.HansBerger,wynalazcaEEG.Aktywnośćta
zapewniaodpowiedniąsynchronizacjępracymózgu,co
maistotneznaczeniedlazrozumieniajegodziałania.
Dlategoobecniemówisięoukładziezadaniowo-nega-
tywnym,którypełnifunkcjęswoistegondyrygenta”,
zapewniającodpowiedniedostrojeniesięinnychukła-
dówmózgu.Jestprzytymbardzoprawdopodobne,że
układtenstajesięszczególnieaktywnywczasiesnu.
Następnymignorowanym,leczjakżeważnymzja-
wiskiembyłaplastycznośćmózgu,którąwykazano
takżenapoczątkuXXw.Silniejszeokazałosięjednak
przekonanieoniezmiennościmózgudorosłegoczło-
wieka.Obecniepoświęcasiętemuzjawiskuwieleuwa-
gi,główniezewzględunamożliwościbardziejsku-
tecznegooddziaływaniaterapeutycznegodlachorych
pouszkodzeniachmózgu.Dotyczytozarównozabu-
rzeńukładuruchowego,jakimowy.Niebezznaczenia
jestteżwskazanienamożliwośćbardziejtwórczego
wykorzystywaniapotencjałunaszegomózgowia.
Przykłademsztywnegotrzymaniasięjużprzyję-
tychparadygmatówjesttakżenegowanieistnienia
13.nerwuczaszkowego,wyróżnionegojużw1878r.
przezGustavaFritscha.Oponencitwierdzili,żejestto
szczątkowynerwwęchowy,idopieroliczneobserwa-
cjewystępowaniategonerwuussakówmorskich
przyczyniłysiędouznaniagozaodrębnynerw.Ssaki
tesąbowiempozbawionewęchuzewzględunaprze-
bywaniewwodnymśrodowisku.Abynieburzyćtra-
dycyjnejklasyfikacji,nerwtennazywasięzerowym
lubterminalnym.
Względnośćprawdnaukowychilustrujerównież
opisanyprzeznasprzypadekutalentowanegoartysty
