Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Procesyewolucjiwzarządzaniupublicznym
15
Webernietworzyłswojegomodeluwpróżni,leczodwoływałsiędopraktyk
organizacji,którychfunkcjonowaniemógłobserwować.Częśćbadaczyuznaje,
żejegomodelwistociestanowirozwinięcieitwórczeprzekształceniemyśliHe-
gla.FilozoftenprzedWeberempisałopaństwiejakoucieleśnieniuświadomej
iuniwersalistycznejracjonalności.Częstowkontekścieujęcianiemieckiegoso-
cjologaprzytaczasięteżwcześniejszeprzecież,fryderycjańskie,pojmowanieroli
władcywPrusach,gdziekróljestpierwszymsługąwpaństwie.ToWeberokreślał
państwoFryderykaWielkiegojako„wyjątkowowspółczesnepaństwobiurokra-
tyczne”[Spicer2004,s.97-99].
Atrybutnowoczesnościzaznaczasiębardzosilniewopisieprocesupo-
wstaniaorganizacjimaszynowych.Uznajesię,żestrukturydlanichcharaktery-
stycznewykształciłysięwodpowiedzinapotrzebyorganizacjizwiększających
swojerozmiarynaskutekprocesówuprzemysłowienia,upowszechnieniapro-
dukcjimasowejizwiązanychztymzmianspołecznych.Powstaniebiurokra-
cjistanowiłozarazemwarunek,jakirezultatkształtowaniasięwspółczesnego
kapitalizmu.Biurokracjajesttraktowanajakoinstrumentredukowanianie-
pewnościwgospodarcewolnorynkowejijestjedynymstałympunktemodnie-
sieniadlapodmiotówrynkowych.Weberpisał:„obecnietoprzedewszystkim
kapitalistycznagospodarkarynkowawymaga,abyadministrowaniesprawami
publicznymiodbywałosięwsposóbciągły,precyzyjny,jednoznacznyiszyb-
ki”[Stanisevski2004,s.121].Winnymmiejscuzwracałuwagę,że„specyfiką
współczesnejkultury,awszczególnościjejtechnicznejiekonomicznejbazyjest
wymaganieprzewidywalnościrezultatów.Wpełnirozwiniętabiurokracjafunk-
cjonuje,wszczególnymsensie,wmyślzasadysineiraetstudio.Biurokracja
rozwijasiętymdoskonalej,imbardziejjestzdehumanizowana,iimdoskonalej
radzisobiezeliminowaniemzoficjalnejpraktykimiłości,nienawiściiwszyst-
kichczystoosobistych,irracjonalnychiemocjonalnychelementów,któreumy-
kająpróbomoszacowania”[Albrow1992,s.312]11.Sprawnośćbiurokracjiijej
przewidywalnośćwynikającazracjonalnychpodstawdziałaniastanowizatem
oatrakcyjnościtejstrukturywładzydlaspołeczeństwwspółczesnych,mimo
słabościiusterekmającychwedługkrytykówmodeluweberowskiegoźródło
wsamejistocietegotypuorganizacji.
Weberuznawałswójmodeljedyniezawzorzeciwymieniałszeregpoten-
cjalnychzagrożeńwynikającychzjegoaplikacjiwświecierzeczywistym;wśród
nichrównieżtakie,którepodnosilipotemjegokrytycy.Niebyłbezkrytycznym
entuzjastąwłasnejpropozycjiiokreślałbiurokracjęmianem„żelaznejklatki”.
Biurokracjajestwtymkontekścienieunikniona-niemożnasięprzedniąbronić
innymiśrodkami,jaktylkobiurokratycznymi,ponieważnarzucaokreślonąracjo-
nalność.Przezswojąaideowośćjestwstaniesłużyćkażdejwładzy,niezależnie
11Wartozauważyć,żetowłaśniepróbyoszacowaniaefektywnościdziałańorganizacjicha-
rakterystycznącechąpodejściamenedżerskiego[Kelly2005].