Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Procesyewolucjiwzarządzaniupublicznym
27
pryncypała.Wsposóbbardziejprecyzyjny„relacjeagencjimożnazdefiniować
jakokontrakt,wktórymjednastronakontraktu(pryncypał)angażujedrugąstronę
(agenta)doświadczeniausługwswoimimieniu,copociągazasobądelegowanie
częściuprawnieńdecyzyjnychnaagenta”[Urbanek2005,s.47].
Zwykleceleidążeniapryncypałaiagentarozbieżnebądźpozostająwkon-
flikcie.Dziejesiętak,jeśliobiestronykontraktustarająsięmaksymalizowaćwła-
snąużyteczność.Sytuacjatakawystępujewtedy,jeślipryncypałzewzględuna
kosztyczyinnetrudnościniemożesprawdzić,czyzachowanieagentajestzgodne
zjegooczekiwaniami.Wteoriiagencjiwyróżnićmożnadwagłównenurty-po-
zytywnyinormatywny.Pierwszyznichnakierowanyjestnasytuacje,wktórych
obiestronykontraktuposiadająrozbieżneinteresyinamechanizmymonitorowa-
nia,mająceograniczyćoportunistycznezachowaniaagentów.Nurtnormatywny
natomiastkoncentrujesięnastrukturyzacjioptymalnychkontraktowychzwiąz-
kówmiędzypryncypałemiagentem.Ichcelemjesttworzenietakichbodźców
motywacyjnych,którezachęcaćbędąagentadorealizacjiinteresówpryncypała
[Ząbkowicz2003].
Wsektorzepublicznymrelacjeagencjimajądwojakicharakter:polityk-ad-
ministratororazpolityk-społeczeństwo[Hughes1998,s.9-11].Sprawiato,że
politykwystępujetuwpodwójnejroli.Wliteraturzezjawiskotakienosinazwę
podwójnejagencji.Zjednejstronybowiemspołeczeństwojakopryncypałpowo-
łuje(wybiera)polityków(agentów)doprowadzeniadziałalnościwjegoimieniu
iwjegointeresie.Zdrugiejzaśpolitykwystępujewrolipryncypała,któryzatrud-
niaadministratorów(agentów).Wsektorzetymznaleźćmogązastosowanieoba
wymienionenurtyteoriiagencji,awięczarównopozytywny,jakinormatywny.
Teoriakosztówtransakcyjnych(transactioncosttheory)[Williamson2005,
s.69-90]wywarłarównieżpewienwpływnazmianęadministracyjnegomodelu
zarządzaniasektorempublicznym.Pojęciekosztówtransakcyjnychwprowadził
doliteraturyR.Coase.Zauważyłon,żekoordynacjadziałańgospodarczychnie
jestwyłączniedomenąrynku,aleuczestnicząwniejrównieżfirmyiorganizacje.
Wysunąłfundamentalnądlatejteoriitezę,żerynkiifirmystanowiąalternatywne
sposobyorganizacjigospodarczej[Coase1937].Wsposóbogólnykosztytrans-
akcyjnemożnaokreślićjakokosztyspołecznejkoordynacjiczyszerzej,koszty
funkcjonowaniasystemuekonomicznego.Zewzględujednaknafakt,żegłów-
nymproblememspołecznejkoordynacjijestegzekwowanieiprzenoszeniepraw
własności,terminem„kosztytransakcyjne”określanewszelkiekosztywynika-
jącezprzenoszeniaprawwłasnościmiędzypartneramiwymiany[Medema1996].
Wteoriikosztówtransakcyjnychprzyjmujesięprzedsiębiorstwairynkijako
alternatywnesposobykoordynacji.Wiążąsięonezokreślonymikosztami.Przed-
siębiorstwoponositakiekoszty,jak:kosztyprodukcji,kosztydystrybucji,badań
marketingowychitp.towięckosztyzwiązanezhierarchicznymjegozarzą-
dzaniem(tzw.koordynacjapionowa).Kosztyfunkcjonowaniarynkutokoszty
negocjacji,kosztyzawieraniakontraktów,poszukiwaniapartnerów,gromadzeniem