Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
zapewnepodlegaćkrytyce.Imwięcejwiemyota-
kichprocesachjakuwagaczypercepcja,tymtrud-
niejnamzaakceptowaćmyśl,żesąoneproste.Za
spostrzeganiemobiektówprzezczłowiekakryje
sięskomplikowanymechanizmpoznawczy,złożo-
nyzcałejwiązkiprocesów,aponadtowspomagany
przezwiedzę,wnioskowanie,przetwarzaniejęzyka
iinneprocesypoznawcze.Mimoto,jeśliporównamy
percepcjęzrozwiązywaniemproblemówalbozprze-
twarzaniemjęzyka,musimyuznać,żespostrzeganie
jestprocesemrelatywniemniejzłożonym.Przema-
wiajązatymnastępująceargumenty.
Popierwsze,percepcjamożebyćwspomaganaprzez
inneprocesy(np.pamięciowelubzwiązanezwnio-
skowaniem),aleniemusi.Niektóreformypercepcji,
zwłaszczadotyczącespostrzeganiazjawiskfizycz-
nych(przedmiotów,kolorów,kształtów,ruchu),zdają
sięmiećcharakterbezpośredni,toznaczysąwnie-
wielkimstopniuuwikłanewpośredniczącąrolęre-
prezentacjipoznawczych.Równieżwieleformfunk-
cjonowaniapamięciniewymagawspółdziałaniaze
stronyinnychprocesówpoznawczych,conieozna-
cza,żepamięćtakimoddziaływaniomniepodlega.
Natomiastprocesyzłożoneniesąwogólemożliwe
bezharmonijnegowspółdziałaniaprocesówelemen-
tarnych;dotyczytowszczególnościmyślenia,roz-
wiązywaniaproblemów,rozumowania,podejmowa-
niadecyzjiiprzetwarzaniajęzyka.
Podrugie,wprocesach,któreuznaliśmyzaele-
mentarne,bardzodużyudziałmająautomatyzmy
wprzetwarzaniuinformacji.Koncentracjaiprze-
rzucanieuwagi,wyodrębnianieprzedmiotówztła,
przywołanieinformacjizpamięciiinneprocesy
ztejkategoriidokonująsięautomatycznie,poza
świadomościąikontrolązestronypodmiotu,który
conajwyżejjestświadomydopieroskutkówowych
procesów,aitoniezawsze.Natomiastprocesyzło-
żoneopierająsięwdużymstopniunaczynnościach
kontrolowanych.Nieznaczyto,żesąwykonywane
podpełnąkontrolą,chodzitylkooto,żeudziałowej
kontrolijestwichprzypadkurelatywnieduży.
Kontrolipoznawczejpoświęciliśmyzresztąosob-
nyrozdział,umieszczonywczęścidrugiej,wktórej
omawiamyelementarneprocesypoznawcze.Decy-
zjatawynikazkilkuprzesłanek.Przedewszystkim
uznaliśmy,żekontrolapoznawczatoniezwykle
istotnyaspektludzkiegopoznania,wdodatkucoraz
intensywniejbadany.Ponadtoprzyjęliśmy,żenie-
któreformykontrolisądośćprostewswoimprze-
bieguicharakterze,wywodząsiębowiemzmecha-
nizmówuwagi–zresztąprzezniektórychautorówsą
omawianewrazzuwagą(np.przeciwdziałanieinter-
ferencji).Wreszcie,wnaszymprzekonaniu,kontrola
poznawczaniesłużysamasobie,leczinnymproce-
sompoznawczym,głównietym,któreuznaliśmyza
złożone,aczkolwiekniemożnaignorowaćrolipro-
cesówkontrolnychwprocesachpercepcjiipamięci.
Codopamięci,poświęciliśmyjejdwarozdziały
wczęścidrugiej,dającwtensposóbwyrazprzeko-
naniuoniezwykleistotnejrolipamięciwfunkcjo-
nowaniuumysłuiolbrzymiemuznaczeniubadań
nadpamięciąwewspółczesnejpsychologiipoznaw-
czej.Niewolnoignorowaćfaktu,żedlawieluwspół-
czesnychautorówpsychologiapoznawczatoprze-
dewszystkimpsychologiaróżnychformiodmian
pamięci,awielemodelipamięci(np.sieciowe)to
wgruncierzeczyogólnemodeleumysłu.Ichociaż
niechcieliśmystawiaćznakurównościmiędzyumy-
słemapamięcią,musieliśmydaćwyrazwspółczes-
nemustanowibadańwtymobszarze.Dodatkowo
trzebabyłouwzględnićfakt,żewostatnichlatach,
wwynikugwałtownegorozwojubadańnadpamię-
cią,wyróżnionowieleformiodmiantegozjawiska,
dawniejnieznanych,awkażdymrazieniezbytin-
tensywniebadanych.Chodziotakiekonstrukty,jak
pamięćrobocza,pamięćprospektywnaorazliczne
przejawypamięciniejawnej(implicitmemory).Dlate-
gopamięcipoświęconodwarozdziały.Jedenznich
(rozdz.8)zawieraomówienieróżnychformirodza-
jówpamięci,adrugi(rozdz.9)–czynnościpamię-
ciowych,takichjakzapamiętywanie,przechowy-
wanieiodpamiętywaniemateriału.Mimotomamy
wrażenie,żeopamięcimożnabynapisaćznacznie
więcej.Współczesnystanbadańiteoriipozwalałby
naprzykładnapoświęcenieosobnegorozdziałusa-
mejtylkopamięciroboczej.Niestety,takadecyzja
musiałabymiećniepożądaneskutkicodorozmiaru
iwewnętrznejspójnościpodręcznika.
Trzeciaczęśćksiążkimazaprzedmiotzłożonepro-
cesypoznawcze:myślenieirozumowanie(rozdz.
10),rozwiązywanieproblemów(rozdz.11),podej-
mowaniedecyzjiiformułowaniesądów(rozdz.12)
orazprzetwarzaniejęzyka(rozdz.13).Wtensposób
14
