Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
łacińskiej,cojestczęstymrozwiązaniemwpolskiej
nomenklaturzenaukowej.
Największeproblemywystąpiłyjednakzoddaniem
angielskichterminówimplicitlearningorazimplicit
memory.Wtekstachangielskichzawartesądwaważ-
neznaczenia:ukrytycharakterprocesuorazto,że
zdarzeniewcześniejsze(np.spostrzeżeniebodźca)
pociągazasobą–jakimplikacja–późniejszeskutki
behawioralne(np.specyficznysposóbkategoryzowa-
niaobiektówlubuzupełnianianiepełnychwyrazów).
Wedługnaszejwiedzyjęzykpolskiniedysponuje
słowemotakimładunkuznaczeniowym.Wpolskiej
literaturzepsychologicznejmożnaznaleźćkilka
rozwiązańtegoproblemu:uczeniesięmimowolne
(akcentujebrakintencji,alepomijaukrytycharakter
procesu),pamięćtypuimplicite(niezbytzgrabne),pa-
mięćimplikatywna(jeszczemniejzgrabne),pamięć
utajonalubukryta.Wydajesię,żenajlepsze–bo
neutralne–jestokreślenieUpamięćniejawna”oraz
jejprzeciwieństwo,czyliUpamięćjawna”(explicit
memory).Tosamodotyczyuczeniasię,któremoże
byćjawnelubniejawne,ztymżewniektórychprzy-
padkachwartoużywaćrównieżokreśleniaUuczenie
sięmimowolne”,mianowiciewtedy,gdyrzeczywi-
ściechcesięzaakcentowaćbrakintencjiosobyuczą-
cejsię.Potrzebaposługiwaniasięterminemneutral-
nymwynikaztego,iżróżniautorzypodająróżne
definicjeikryteriategozjawiska,niemówiącjuż
otym,żenieznamymechanizmudziałaniapamięci
niejawnej.NaprzykładużywanieterminuUpamięć
utajona”lubUukryta”możesugerować,żejestto
pamięć,którejzawartośćktośintencjonalnieprzed
kimśukrył.Możeteżkierowaćskojarzeniaczytelni-
kawstronęfreudowskichmechanizmówwyparcia
itłumienia.Tegorodzajukonotacjebyłybyniepożą-
dane,bozbytsilniesugerująhipotetycznymecha-
nizmdziałaniapamięciniejawnej,awdodatkunie
odpowiadająpowszechnieużywanymparadygma-
tombadaniatejżepamięci.Choćsaminiepoleca-
myterminuUpamięćutajona”,zdwojgazłegowy-
dajenamsięlepszy,tymbardziejżepojawiłsięjuż
terminUpoznanieutajone”.
Terminologiadotyczącapamięcinastręczazresztą
wieluinnychkłopotów.PolskiterminUzapamiętywa-
nie”niemaodpowiednikaangielskiego;wliteratu-
rzeanglojęzycznejjestnatomiastużywanytermin
encoding.Niezdecydowaliśmysięnazastąpienie
zapamiętywaniakodowaniem,bobyłobytozbyt
odległeodrodzimejtradycjiterminologicznej,apo-
nadtoteoretycznienietrafne.Kodowanietoważny
elementprocesuzapamiętywania,aleniejedyny,bo
nieobejmujenaprzykładoperacjiutrwaleniaśladu
pamięciowego.UtrzymaliśmyteżterminUodpamię-
tywanie”,oznaczającyodwrotnośćzapamiętywania,
czylikażdyprzypadekkorzystaniazzasobówpa-
mięci–jawnejlubniejawnej.MimożeterminUodpa-
miętywanie”niejestpowszechniestosowanywpol-
skiejliteraturzepsychologicznej,aniektóresłowniki
traktująjegoużyciejakobłądjęzykowy,wydajenam
sięlogiczny(np.zakręcićiodkręcić),aponadtoobo-
jętnyzewzględunadomniemanymechanizmteo-
retycznytegoetapuprocesupamięciowego.Ogól-
nyterminUodpamiętywanie”możnaterazrozbić
nakonkretneodmianytegozjawiska,naprzykład
przypominanielubrozpoznawanie(wodniesieniu
dopamięcijawnej),orazliczneformykorzystania
zpamięciniejawnej.
Zdajemysobiesprawę,żenaszerozstrzygnięciater-
minologicznemogąbudzićsprzeciw.Czysięprzyj-
mą,trudnowtejchwiliwyrokować.Wkażdymra-
ziepowinnywywołaćdyskusjęistymulowaćpróby
ulepszeniaterminologiinaukowejwzakresiepsy-
chologiipoznawczej.Językjestjednymznajważniej-
szychnarzędzipoznania,więcprzyswajanietermi-
nówobcojęzycznychniepowinnobyćbezrefleksyjne
ipowierzchowne.Gdybynaszapublikacjaskłoniła
studentówibadaczydowiększejstarannościwtym
zakresie,czulibyśmysięusatysfakcjonowani.
Przygotowanieniniejszegopodręcznikaniebyłoby
możliwebezżyczliwościiwspółpracywieluosób
iinstytucji.PrzedewszystkimdziękujemyWydaw-
nictwuNaukowemuPWNzainicjatywęwydania
tejksiążki,aPaniRedaktorJoannieMarekzaaniel-
skącierpliwośćwobliczuciąglezmieniającychsię
terminówoddaniamaszynopisu.DziękujemyPani
RedaktorAleksandrzeMałekzainicjatywęprzy-
gotowaniadrugiegowydaniaizaopiekęnadca-
łymprocesemwydawniczym.Dziękujemynaszym
pracodawcom,UniwersytetowiJagiellońskiemu
orazUniwersytetowiSWPS,zastworzeniewarun-
kówdopracynaukowejidydaktycznej,aprzede
wszystkimzato,żewykładającpsychologiępo-
znawcząprzezdłuższyczasdlawieluroczników
studentów,mogliśmypoznaćprofilipotrzeby
przyszłegoczytelnika.Dziękujemyrecenzentom
wydawniczym,prof.TomaszowiMaruszewskiemu
16
