Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
liczbarozdziałówjestmniejszaodwaodliczbyty-
godniwjednymsemestrzerokuakademickiego(te-
oretycznie15).Zależałonamnatakimrozwiązaniu,
ponieważdziękitemumożnacotydzieńwykorzy-
staćjedenrozdziałpodręcznika,mającwrezerwie
dwatygodnienaczynnościwstępneikońcowe.Nie-
stety,wwynikutakiejdecyzjiwtomieniezmieściły
sięrozdziały,które,byćmoże,powinnysiętamzna-
leźć.Jeślimielibyśmycośjeszczedodawać,trzebaby
uwzględnićnastępującetematy:rozwójpoznawczy,
różniceindywidualnewzakresiepoznaniaorazfilo-
zoficzneiteoriopoznawczeimplikacjebadańwza-
kresiepsychologiipoznawczej.Wydajesię,żewątki
tezasługująnaosobnepotraktowanie,naprzykład
wpostacipodręczników,monografiilubpraczbioro-
wych.Wniniejszympodręcznikuwymienionekwe-
stieomawianesąskrótowoimimochodem,przyoka-
zjidyskutowaniaproblemówocharakterzeogólnym.
Oprócztekstugłównego,wpodręcznikuzamiesz-
czonodwarodzajeblokówposzerzających.Pierwsza
grupablokówmacharaktermerytoryczny.Sątoopi-
sykonkretnychbadań,niekiedydośćszczegółowo
przedstawionychzewzględunawysokoprzeznas
ocenianewalorypoznawcze.Wtegorodzajublo-
kach(ramkach)znajdująsięnaprzykładempirycz-
neilustracjeszczególnieinteresującychzjawisk,
opisbadańnadmózgowymikorelatamiprocesów
poznawczychlubbadańowyjątkowozaawansowa-
nejifinezyjnejmetodologii.Możnaczytaćtekst,ig-
norującteramki,zwłaszczagdybypodręcznikmiał
byćwykorzystywanynazajęciachzpierwszymi
rocznikamistudentów.Drugagrupablokówrozsze-
rzającychmacharaktermetodologiczny.Nazwali-
śmyteramkiUparadygmatami”,zgodniezniekuhn-
owską,alebardzorozpowszechnionąkonwencją
używaniasłowaUparadygmat”naoznaczenieusta-
lonegowzorcaproceduryeksperymentalnej,wy-
korzystywanegowbadaniachnadwyodrębnionym
procesemlubefektem.Wliteraturzepsychologicz-
nejbardzoczęstomożnasięnatknąćnainforma-
cje,żepewnebadaniaprzeprowadzononaprzy-
kładwparadygmaciepoprzedzanianegatywne-
goalbowparadygmaciedychotycznejprezentacji
bodźców.Postanowiliśmydokładniejopisaćnajważ-
niejszeparadygmatyeksperymentalne,copowinno
ułatwićzrozumienie,wjakisposóbpsychologia
badaokreślonezjawiskaijakbadaczedochodzą
dotakich,anieinnychkonkluzji.Lekturaramek
paradygmatycznychpowinnazatemzwiększyć
krytycyzmstudentawzapoznawaniusięzofer-
tąwspółczesnejpsychologiipoznawczej.Powinna
równieżułatwićżycietym,którzychcielibypro-
jektowaćiprowadzićwłasnebadania,naprzykład
magistrantom.
Podczaspisaniapodręcznikanieustannienatykali-
śmysięnarafyterminologiczne.Polskiesłownictwo
psychologicznejestwwieluobszarachnieustalone,
cowięcej,obserwujesiężywiołowyprzyrostniekie-
dymałorefleksyjnychtłumaczeńterminówobcoję-
zycznych.Niektórejużzdążyłysięutrwalić,mimo
żesąewidentnienietrafne.Naprzykładpojęcie
centralexecutivewteoriipamięciroboczejdotyczy
hipotetycznegomechanizmurozdzielającegozaso-
byuwagiiodpowiedzialnegozabieżąceprzetwarza-
nieinformacji.Jesttowięcstrukturazarządzająca,
zgodniezeznaczeniemangielskiegorzeczownika
executive(dyrektor,członekzarządu).Tymczasem
polskiodpowiednikUcentralnysystemwykonaw-
czy”sugerujeraczejpodrzędnąrolętegomechani-
zmujakosystemuwykonującegopolecenia,niezaś
jewydającego.MimowątpliwościterminUcentralny
systemwykonawczy”utrzymaliśmyzewzględuna
powszechnieprzyjętywpolskiejpsychologiiuzus.
Alejużexecutivefunctionsprzetłumaczyliśmyjako
Ufunkcjezarządcze”,botaki,jaksięwydaje,jestsens
tegopojęcia.AlternatywąbyłybyUfunkcjewykonaw-
cze”,cozupełnienieoddajeistotyrzeczy,zwłaszcza
żewtymwypadkuniemawspomaganiawpostaci
słówkaUcentralne”.
Innakwestiatosposóboddaniaangielskiegoter-
minupriming.ProponujemyUpoprzedzanie”lubza-
miennieUprymowanie”,ponieważjesttookreślenie
neutralneiobejmującewszystkierodzajeomawia-
negozjawiska.Stosowaneniekiedywpolskichteks-
tachsłowoUtorowanie”niewydajesiętrafne,bonie
uwzględniafaktu,żebodziecpoprzedzającymoże
utrudniaćprzetwarzaniebodźcawłaściwego,jak
tosiędziejenaprzykładwprzypadkupoprzedza-
nianegatywnego.SłowoUuprzedzanie”niesiena-
tomiastniepożądanąkonotację,jakobyktośchciał
kogośprzedczymśuprzedzić.DlategoUpoprzedza-
nie”iUprymowanie”wydająsięgodnerozważenia.
DodatkowoUprymowanie”matęzaletę,żejestspój-
nezokreślaniembodźcapoprzedzającegomianem
prymy.Sątospolszczonewersjesłówoproweniencji
15
