Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Umysłipoznanie
Cowięcej,każdymodułjestwyspecjalizowanywjednejfunkcjiiniemożepełnić
żadnejinnej.Naprzykładmodułrozpoznawaniatwarzynienadajesiędospostrze-
ganiafigurgeometrycznych,amodułróżnicowaniagłosek,istotnydlarozumienia
mowy,nienadajesiędorozpoznawaniatwarzy.Zkoleiautomatycznośćoznacza,
żerazuruchomionymodułniemożeUwyhamować”,dopókiniewykonaswoje-
gozadania,zatodziałaszybkoinieangażujecentralnychzasobówpoznawczych
(uwagi,pamięciroboczej).Dziękimodułommożemyszybkoisprawniewykony-
waćbardzoskomplikowaneczynnościpoznawcze.Sterowanietakimiczynnościami
zpoziomusystemówcentralnychwymagałobyolbrzymichUmocyobliczeniowych”,
amimotorezultatbyłbymałosatysfakcjonujący(dużobłędów,długiczasdziała-
nia).Fodor(1983)twierdziponadto,żemodułydziałająwewzględnejwzajemnej
niezależności,sąjakgdybyosobnymiUkapsułkami”poznawczymi,wyizolowanymi
odresztysystemupoznawczego.Równieżrozwójpoznawczypoleganapojawianiu
sięmodułówwewzględnejniezależnościodinnychUkapsułek”iodcałościsystemu
poznawczego.
Wbrewszerokorozpowszechnionemuprzekonaniu,Fodor(tamże)nietłuma-
czywszystkichfunkcjipoznawczychdziałaniemwyspecjalizowanychmodułów.
Twierdzi,żewyższefunkcjepoznawcze,np.myślenieirozumowanie,sąrealizowa-
neinaczej,mianowiciezapośrednictwemuniwersalnegosystemuprzetwarzania
danych.Domenąmodułówjestprzedewszystkimpercepcja,aponadtosterowanie
motoryką.Modułyobsługująwięcgłówniewejścieiwyjściesystemupoznawczego,
podczasgdyjegocentralnefunkcjesąobsługiwaneprzezuniwersalnyUprocesor”
wszechstronnegozastosowania.Poglądtenniezawszejestpodzielanyprzezzwolen-
nikówkoncepcjimodułowych.Niektórzy,np.GerdGigerenzer(Gigerenzeriin.,1999),
odwołująsiędomodułówwwyjaśnianiuUwyższych”funkcjipoznawczych,takich
jakrozumowanie,wnioskowanieipodejmowaniedecyzji.TowłaśnieGigerenzerjest
autoremmetaforyumysłujakoUprzydatnejskrzynkiznarzędziami”(adaptivetool-
box),zktórejkażdyznasczerpiewmiarępotrzeb.Wrazzewspółpracownikamiwy-
kazałon,żeniektórezadaniawymagającewnioskowaniazprzesłanek,stosunkowo
trudnedlawiększościludzi,stająsiędośćłatwewtedy,gdyzostanąprzedstawione
wkontekściespołecznym(zob.rozdz.12).Postulujesię,żeistniejenp.wyspecjalizo-
wanymodułwykrywaniaoszustów;jegouruchomieniesprawia,żetrudnezadania
logiczne,wymagającerozumowaniawarunkowego,stająsiędośćłatwenawetdla
małychdzieci(Cosmides,1989).
Modułowycharakterwyjaśnieńpsychologicznychzyskałszczególnąpopularnośćna
grunciepsychologiiewolucyjnej(Buss,1999;Pinker,2002,2003).Przedstawicieletego
kierunkuwidząumysłjakozestawwysocewyspecjalizowanychfunkcji,rozwiniętych
wprocesieewolucjiwwynikudziałaniatzw.naciskuselekcyjnego.Podobniejakoko,
ucho,serceiwszystkiepozostałenarządyciała,równieżumysłjestswoistymUnarzą-
dem”przystosowaniasięorganizmudośrodowiska,tyleżeniejednolitym,awłaś-
niemodułowym.WedługAnneCampbell(2004)założenieomodularnościludzkiego
poznaniajestjednązcechwyróżniającychpsychologięewolucyjnąspośródinnych
kierunkówmyślipsychologicznej.Zauważmyjednak,żegdybyumysłczłowiekabył
wcałościzłożonyzmodułów,prawdopodobnieniepojawiłybysięwtokuewolucji
adaptacjeuniwersalneiwszechstronnewzastosowaniu,takiejakkontrolapoznawcza
lubrozwiązywanieproblemów.Dlategowartopamiętaćoumiarkowanymstanowisku
Fodorawkwestiimodułowejnaturyumysłu.
50
