Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kiedyktośtwierdzi,żemyśljestniezależnaodjęzyka,
wpraktycetoprzeważnieoznacza,żeabsolutyzujeonsłowa
swegorodzimegojęzykaitraktujejejakopewnegorodzajuety-
kietkiodpowiadającejakimśdomniemanymogólnoludzkimnka-
tegoriommyślowym”(por.Lutz1990).Thelanguageinstinct
niejesttutajwyjątkiem.Pinker(1994:82)pisze:nPonieważ
życieumysłutoczysięniezależnieodjakiegokolwiekjęzyka,
takiepojęciajakwolnośćczyrównośćmogązostaćpomyślane,
nawetjeżeliwdanymjęzykubrakujedlanichnazw”.Jednakże,
jakpostaramsiępokazaćwrozdzialeIII,ideawolnościniejest
bynajmniejniezależnaodjęzyka-polskawolnośćjestinnaniż
angielskiefreedom,którezkoleiróżnisięodłacińskiejlibertas
czyrosyjskiejsvobody.Ideetekształtujekulturaihistorianaro-
du,sąoneczęściądziedzictwakulturowegoludzimówiących
danymjęzykiem.Wistocie,tojestwłaśnieprzykładowejnumo-
wyzawartejimplicite”pomiędzyczłonkamidanejspołeczności
językowej,októrejmówiłWhorfwefragmencietakstanowczo
odrzuconymprzezPinkera.
Whorfzpewnościąposunąłsięzadaleko,twierdząc,żenrze-
czywistośćjawisięnamjakokalejdoskopowystrumieńwrażeń”
-istniejewieledowodów(zwłaszczajęzykowych)nato,żena
przykładrozróżnieniepomiędzynkimś”anczymś”jestuniwer-
salneiniezależyodtego,jakludziewtejczyinnejkulturzetę
rzeczywistośćnrozczłonkowują”(zob.GoddardiWierzbicka
1994).
Prawdopodobniejednakwyrażenienkalejdoskopowystru-
mieńwrażeń”niebyłotutajniczymwięcej,jaktylkoobrazowym
chwytemretorycznym,swoistąhiperbolą-wrzeczywistości
Whorf(1956)nietwierdziłwcale,żewszystkienfundamen-
talnekategorierzeczywistości”sąnzdeterminowaneprzezkul-
turę”.Przeciwnie-wconajmniejczęściswoichpracopowiadał
sięzaistnieniemnpowszechnieuznanegozbiorupojęć”,który
miałbyleżećupodstawwszystkichjęzykówświata:
Jużsamoistnienietakiegopowszechnieuznanegozbiorupojęć-być
możeodznaczającegosięwłasną,nieznanąstrukturą-powinno
27
