Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2,ZRÓŻNICOWANIEINIERÓWNOŚCISPOŁECZNE
zachodniejnagrunciekrytykisystemuobowiązującegowspołeczeństwach
stanowych,któreobdarzałyprzywilejamiduchowieństwoiszlachtę,kosztem
mieszczaństwa,rzemieślnikówichłopów.Filozoficznąpodstawązasadyrów-
nościwobecprawabyłakoncepcjaprawanaturalnego,którewsformułowaniu
JanaJakubaRousseau(1966)głosi,żenaturalnymstanemrodzajuludzkiego
jestrówność.Rewolucyjneznaczenietegostwierdzeniapolegałonazakwestio-
nowaniunierównościuprawomocnionychprzezwolęBogaitrwałośćistnieją-
cegoporządku-jakformułowałytoelityrządzące.Jeżelibowiemludziesąrówni
znatury,możliwejestobaleniesystemuwładzysankcjonującegohierarchięspo-
łeczną.Rozumowanietoprowadziłodoposzukiwańformułybardziejsprawie-
dliwegoustroju.ZnalazłyonewyrazwDeklaracjiprawczłowiekaiobywatela
zokresurewolucjifrancuskiej1789roku,gdziestwierdzasię:„Ludzierodząsię
ipozostająwolniirównipodwzględemichpraw.Wzwiązkuztym,uzasadnie-
niemzróżnicowaniaspołecznegomożebyćtylkogeneralnaużyteczność”.
WielkaRewolucjaFrancuskazniosłaprzywilejestanowe,coutorowało
drogędemokratycznymreformom,obejmującymwszystkichobywatelizasadą
równości.Ostatniedwieściekilkadziesiątlatstałosięwidowniązmian,wktórych
hasłoformalnejrówności(m.in.przezpowszechneprawowyborcze)przyjętoza
głównymiernikpostępu.Obecniezasadarównościwobecprawatraktowana
jestjakowaruneknormalnegofunkcjonowaniademokracji,chociażniezawsze
realizowanajestwpraktyce.
2.Drugimodelnierównościodwołujesiędo„równościszans”.Hasłoto,
wykreowaneprzezteoretykówliberalizmu,przejęłaekspansywnaburżuazja,
poszukującaracjonalnegouzasadnieniadlalikwidacjibarier(główniestano-
wych),ograniczającychmożliwościbogaceniasięiawansu.Zasadarównych
szansgłosi,żekażdyczłowiekpowinienmiećrównemożliwościosiągania
pozycjiidóbr,nierównościzaśsądopuszczalnetylkowtymstopniu,wjakimsą
rezultatemniejednakowegowysiłku,zdolnościiwłasnychzasług.Rolę„zasług”
podkreślasięzwłaszczawteoriachmerytokracji,któresąjednązkontynuacji
rozważańnadproblematyką„równościszans”.Wteoriachtychstwierdzasię,
żenagrody(którychdystrybucjakształtujenierównościspołeczne)powinny
byćrozdzielanewodpowiedniejproporcjidozasług,czylimerits(Young1958).
Pojęciemerytokracji,przeniesionenagruntanalizempirycznych,wykorzysty-
wanejestdokonstrukcjiróżnychwskaźnikównierówności.Posługiwaniesię
tymiwskaźnikamipozwalaustalić,wjakimstopniuzasadarównychszansreali-
zowanajestwróżnychkrajach,systemachigrupachspołecznych.
Jeżelichodzioanalitycznewykorzystanietegomodeluwrozważaniach
nadstrukturąspołeczną,pojęcie„równychszans”znalazłonajwiększezasto-
sowaniewbadaniachruchliwości.Głównymprzedmiotemanaliznadruchli-
wościąjestsiładziedziczeniapozycjirodzicówiustaleniemożliwościawansu
(lubdegradacji)wporównaniuzpozycjamizajmowanymiprzezojcaimatkę,
czyteżujmująctobardziejogólnie-możliwościprzekraczaniabarieristnie-
jącychmiędzypodstawowymisegmentamistrukturyspołecznejrzęduklas,
28
warstwikategoriizawodowych.Wartowtymkontekścienadmienić,żebadania
