Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Częśćpierwsza
tak,jakonomówi.Weźpoduwagęzdanieotym,żenadnie
oceanujestwielkigrzbietgórski(GrzbietŚródatlantycki),środ-
kiemktóregobiegniegłębokadolinaryftowa.Gdybyhistoria
geologiipotoczyłasięinaczejidnomorskieniebyłotakszeroko
zbadane,żadnaludzkaaniinnainteligentnaistotaniebyłaby
świadomatychpodwodnychtworów.Mimotozdanie,które
stwierdza,żeoneistnieją,byłobyprawdziwe.Podobniegdyby
niktnigdyniepomyślałopodwójnejhelisieDNA,wciążbyłoby
prawdą,żeDNAmabudowępodwójnejhelisy.Takieprzykłady
obalająkażdąpróbęzrównaniaprawdyzczyimkolwiekmnie-
maniem.Czymniemaniowateoriaprawdydasięuratowaćprzez
odwołaniedoprzyszłych,anieteraźniejszychmniemań?Char-
lesPeircemiałtakąnadzieję,twierdząc,żenprzezprawdęmam
namyślipoglądwostatecznymrozrachunkuskazanynaakcep-
tacjęprzezwszystkichbadaczy”(1931-1935:t.5,par.407)11.
Myjednakzpewnościąnietorozumiemypodpojęciemprawdy.
Nawetjeślijakaśprawdazostaniesformułowanaiwszechstron-
niezbadana,niemażadnejmetafizycznejgwarancji,żekażdy
badaczzostaniedoniejprzekonany.Ponadtonawetjeśliwszy-
scybadaczebędąsięskłanialikujakiejśopinii,toniestanie
sięonadziękitemuprawdziwa.Niewykluczone,żewszystkie
inteligentnestworzenia,którewogólebadałyokreślonezda-
rzenieastronomicznewjakimśzaułkuwszechświata,mieszkają
wtymżezaułkuitaksięskłada,żezwiązaneztymzdarzeniem
dowody[evidence]12wichposiadaniusąmylne.Mogązatem
11Cytujęwewłasnymprzekładzie,ponieważistniejącypolskiprzekład
HannyBuczyńskiej-Garewicz(Peirce1965,148)jestniecomylący[przyp.tłum.].
12Ponieważndowodami”wnaucenazywasięrozumowaniadedukcyjne
zakończonetwierdzeniemmatematycznymlublogicznym,zazwyczajtłumaczę
evidencenanświadectwo”,domyślnieświadectwoempiryczne.Tutajzdecydo-
wałeminaczej,nietylkodlatego,żenświadectwo”możewywoływaćmylne
skojarzenia,aleprzedewszystkimdlatego,żeksiążkazajmujesięmiędzyinnymi
funkcjąpojęciaprawdywteoriiprawaipraktyceprawniczej.Wtejdziedzinie
zaś,inaczejniżwmatematyceilogice,używasiępojęciadowodudokładnietak
jakpoangielskusłowaevidence[przyp.tłum.].
