Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
CYWILIZACJALATYNOAMERYKAŃSKA–ZARYSPROBLEMATYKI
padkujednakowegodostępuwszystkichgrupspołecznychdoudziałuwżyciupublicznym
(zob.szerzejrozdz.XXIVÐKoncepcjanaroduwAmeryceŁacińskiejorazrozdz.XVIIÐNie-
równościspołecznewAmeryceŁacińskiej).
Podsumowującto,conatematcywilizacjilatynoamerykańskiejdotejporynapisano,
możnawyciągnąćjedenwniosek:jestonamieszankąÐimitacjiiÐoryginalności.ÐImitację
stanowipierwiastekeuropejski,któryzbliżatenkontynentdocywilizacjieuropejskiej,kon-
frontującnaszpytaniem:czyabyAmerykaŁacińskaniejestjejczęścią?Byćmożemargi-
nalną,leżącągdzieśnaantypodach,alejednakczęściąEuropy?Przeciwwagądlatakiego
twierdzeniajestelementÐoryginalności_pierwiasteknieeuropejski,autochtoniczny,ale
takżeafrykańskiczyazjatycki(zob.szerzejrozdz.XIÐAmerykaindiańska,XIIIÐCzarne
Ameryki,XIVÐInneAmeryki?).
NiewątpliwieAmerykaŁacińskazzałożeniabyłaprojektemeuropejskim.Hiszpańscy
czyportugalscykonkwistadorzynieprzybylitu,abytworzyćnowybytpolityczny,alechcieli
rozszerzyćswojepanowanienatęczęśćświata.OceanAtlantyckimiałbyćmarenostrum
imperiumhiszpańskiego.Hiszpanienieznalez
,lisiętamjednaksami.LeopoldoZeawyróżnił
wzwiązkuztymiberyjskiizachodni(przedewszystkimanglosaski)projektcywilizacyjny.
Pierwszy,wedługniego,miałcharakterinkluzyjny_Indianiemielibyćwłączeni(dobrowolnie
lubsiłą)donowegospołeczeństwa.Drugiprojektmiałbyćwswoimcharakterzetypowo
eksploatacyjny:gdy11listopada1620r.purytaniezÐMayflowerprzybilidowybrzeżyNo-
wegoŚwiata,patrzylinatubylcówpodkątemichprzydatnościdorealizacjiwytyczonych
celówgospodarczych.Nieprowadzonorozważań,czyÐdzicysązgruntudobrzy,czyz
,li,
alejedynieczysąużyteczni.Bardzoczęstokończyłosiętostwierdzeniem,żeÐdobryIndianin
tomartwyIndianin(Zea1993,s.47_82).
JednakAmerykaŁacińskazdecydowałasięnawłasnądrogę.Latynoamerykańskie
procesykreolizacji,pozostającepodeuropejskimwpływem,stopniowowłączałydoprojektu
cywilizacyjnegokolejnegrupy:Metysów,Indian,czarnychniewolników,Azjatówinapływają-
cefalemigracyjnezeStaregoŚwiata.Wytworzyłyswojąoryginalność,zdolnośćdoÐróżnie-
niasię,zdefiniowaniatego,coÐamerykańskie,jakoczegośwyjątkowego,różnegood
EuropyianglosaskiejAmerykiPółnocnej.
OwoczerpaniezarównozÐimitacji,jakiÐoryginalnościwAmeryceŁacińskiej
utrudniajednakodpowiedz
,napytanieoÐistotę(latyno)amerykańskości(elseramericano).
Istnieniepierwiastkaeuropejskiegoiautochtonicznegouwypukladwuznacznośćlatynoame-
rykańskiegoprojektucywilizacyjnego.JakzwracauwagęLeopoldoZea,kulturaautochto-
nicznadlaprzeciętnegoLatynosanicnieznaczy,jestwręczpozbawionasensu,kulturaeuro-
pejska_znaczy,aleniejestwłasna(Zea1987).AmerykaŁacińskajestwięcnarozdrożu,
próbujączlepićzróżnychpierwiastkówjedenspójnyprojekt,któryMeksykaninJosćVascon-
celosnazwałÐrasąkosmiczną.
Wspólnotawwartościach
JakwtakiejsytuacjimożnaspróbowaćrozumiećpojęcieÐcywilizacji?ZaJanem
Kieniewiczemmożnaprzyjąć,iżÐcywilizacjerozumianebędąjakozbiorysystemówspołecz-
nych/kultur,złączonewoląizdolnościąjednostekdookreślaniaswejprzynależnościponad