Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
PRZYRODAIJEJWIZJE
Oczamibadaczy.Wspaniały,nieprawdopodobnie
piękny,urzekającyświat
DlauczonychodkrytyprzezKolumbaświatodpoczątkubyłurzekający.Nietylko
dlategożeniebyłonjeszczepoznanyaniopisany,leczzpowodurzucającejsięwoczyjego
inności,odmienności.Wynikałaonazogromnychkontrastówwukształtowaniupowierzch-
ni(copotwierdzającechymorfometryczneAmerykiPołudniowej)
10
,cechklimatu(wAme-
ryceŁacińskiej,narelatywniemałymterytorium,wyróżniasięwszystkiestrefyklima-
tyczneziemi)
11
orazniemającegosobierównegoprzepychuroślinności,wyrażającego
siębogactwemgatunkówiunikatowychsiedlisk,takżebogactwemfauny,określanych
dziśłączniemianembioróżnorodności.Towszystkoskładasięnaniezwykłejurody
krajobrazy(zwłaszczadlaEuropejczyków),wrównejmierzezafascynowałyone
żeglarzy-odkrywcówNowegoŚwiata,jakiprzyrodników,którzyichstudiowaniu
poświęcilicałelata,anawetżycie.MiałintuicjęiracjęAmerigoVespucci,kiedyprzed
wiekaminazwałtenlądNovusOrbis(NowymŚwiatem).Nawetdziśtrudnoonazwę
trafniejszą.
ListauczonychbadającychprzyrodęNowegoŚwiatawciągustuleci,jakieupłynęły
odczasujegoodkrycia,jestniedoogarnięcia.WśródpiewcówNowegoŚwiataniezabrakło,
rzeczjasna,hochsztaplerówżądnychprzygódiszukającychpoklasku.Byłotowidocznejuż
wczasachHumboldta,gdypisał:
DziwnienamnożyłosiędzisiajopisówróżnychpodróżydoAmeryki.[...]podróżnicypopowrociedo
Europyspieszniewydająswedziennikiipamiętniki.Należyubolewać,żeczęstokroćbrakgruntownej
znajomościjęzykahiszpańskiegoiniedbalstwowprawidłowymtłumaczeniunazwmiejscowości,rzek
iszczepówprowadzidonajcudaczniejszychnieporozumień.Godnypożałowaniajestrównieżfakt,że
budzącymniesmakjęzykiem,wniesprawiedliwyilekceważącysposóbopisujesięzwyczajeludności
(Humboldt1953,s.463).
TacyÐpodróżnicyzdarzająsiętakżedziś,aleniebyłowśródplejadyprzyrodników
(takżeprzyrodnikówzzamiłowania_inżynierów,geometrów,duchownych)badaczyrozcza-
rowanychprzyrodątegoregionu.Niemateżelementuśrodowiskaprzyrodniczegonatyle
pospolitego,abymożnabyłoÐprzejśćnadnimdoporządkudziennego,bezzdumienia,
bezpodziwu.
Fascynującesąnawetsamerozmiaryplanetarnychformrzez
,byAmerykiŁacińskiej:
długina9tys.kmłańcuchAndów,przedłużającysiękupółnocyokolejnetysiącekilometrów
antylskiegołukuKordylieróworazKordylierówAmerykiŚrodkowejiMeksyku,imponujące,
podobnejdługościzapadliskopodgórskie(największenaziemi)uwschodnichpodnóży
AndówczygigantycznasyneklizaAmazonki,wktórejrozwinęłasięnajwiększaaluwialna
nizinanaziemi.ZdumienieipodziwbudzihydrografiaAmerykiŁacińskiej:wybitnaasyme-
triazlewiskOceanuAtlantyckiegoiOceanuSpokojnego,azwłaszczawielkiesystemyrzecz-
ne,wtymniemającysobierównychnaziemisystemAmazonki(przedmiotdumymiesz-
kańcówAmazonii),którąwyróżnianajwiększenaziemidorzeczeinajwiększyprzepływoraz
imponującadługość.
AndypostrzeganesąprzezprzyrodnikówjakokręgosłupAmerykiPołudniowej.Tak
widziałjeDomeykoiwieluinnychbadaczytegoregionu.Ichnazwa
12
,jakzauważaEmilio