Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modelezdrowia
Szczególneznaczeniemarozważaniechoroby
wsensieobiektywnymisubiektywnym,gdyżczę-
stesąrozbieżnościmiędzyorzeczeniemlekar-
skimasamoocenązdrowia.Subiektywnaocena
zdrowiawwiększymstopniuwpływanazmianę
zachowańczłowiekaniżzalecenialekarskie,wy-
nikającezobiektywnej(profesjonalnej)diagnozy
stanuzdrowia.
Socjologowiemedycynypostrzegająchorobę,
podobniejakzdrowie,waspekciefunkcjonal-
nym–jakozdolnośćdowykonywaniazadańży-
ciowychipełnieniarólspołecznych.Wchorobach
przewlekłychczłowiekczęstoprzyjmujerolęspo-
łecznąchorego,możeograniczaćlubzaniechać
pełnieniadotychczasowejroliorazzmienićswoje
zachowanianaUzachowaniawchorobie”(illness
behaviour)(tamże,33–40).
Stwarzanieludziommożliwościzastanawianiasięnad
tym,cotojestzdrowie,pomagaimuświadomićsobie,
coonodlanichznaczy,zachęcaichdozainteresowania
sięzdrowiemnietylkojakoprzeciwieństwemchoroby.
Jesttoważnezadanieedukacjizdrowotnej.
1.2.Modelezdrowia
BarbaraWoynarowska
Wpiśmiennictwie,obokdefinicjipojęciaUzdro-
wie”,prezentowanesąszerszerozważanianate-
matzdrowia,określanejakomodele,koncepcje,
paradygmatylubpodejściadozdrowia(terminy
używanezamiennie).Wdalszejczęścirozdziału
używanyjestterminUmodel”(łac.modulus–mia-
ra,wzór)lubUpodejściedozdrowia”.Tenpierwszy
mawieleznaczeń.Zewzględunato,żepojęcie
Uzdrowie”jestbardzozłożone,przyjęto,iżtermin
Umodel”oznaczaopis,wktórymprzedstawiono
jegogłównezałożenia,elementyiwłaściwości.
1.2.1.Biomedycznymodelzdrowia
Biomedycznymodelzdrowiastanowipodstawę
współczesnejmedycyny.Jegozałożeniazostały
opisanem.in.przezFritjofaCaprę(1987).Model
tenukształtowałsiępodwpływemmechani-
stycznejteoriiprzyrody(życia)Kartezjusza(René
Descartes’a,1596–1650).KoncepcjeKartezjusza,
genialnegofilozofa,matematykaifizyka,wywarły
wpływnawieledziedzinnaukiimetodologięba-
dańnaukowych.Istotąjegoteorii,któraprzyczy-
niłasiędopowstaniabiomedycznegomodelu
zdrowiaistanowijegopodstawę,byłym.in.nastę-
pującezałożenia:
•dualizm–podziałnadwieodrębnesfery:du-
cha(łac.rescogitans–rzeczmyśląca),naktórej
skupiłysięnaukihumanistyczne,imaterii
(łac.resextensa–rzeczrozszerzona),którąza-
jęłysięnaukiprzyrodnicze,
•światmaterialnyjestmaszyną,maszynami
sątakżerośliny,zwierzętailudzie;wczłowie-
kuzamieszkujerozumnadusza,połączona
zciałemzapomocąszyszynki,
•przyrodąrządząprawamechanikiiwszystko
możnawytłumaczyćwkategoriachruchu
iukładuposzczególnychczęści;najdoskonal-
szymmodelem,wedługKartezjusza,jestme-
chanizmzegarowy.UCiałoludzkieuważamza
maszynę[…].Porównujęwmyślachczłowieka
choregoiźlezrobionyzegarorazmojewyobra-
żenieczłowiekazdrowegoizegardobrzezro-
biony”(za:Capra,1987,s.94);wtymujęciuza-
daniemlekarzapowinnobyćprzywrócenie
prawidłowegofunkcjonowaniauszkodzonego
mechanizmu.
Krytycybiomedycznegomodeluzdrowia,wtym
takżeF.Capra,stawiająmunastępującezarzuty:
•podziałnaduszęiciałospowodował,żeleka-
rzezaczęlizajmowaćsięgłównieciałem,nie
doceniającpsychicznych,społecznychiśrodo-
wiskowychuwarunkowańzdrowiaichoroby;
nastąpiłpodziałnalekarzyzajmującychsię
ciałemiumysłem,
•ciałemczłowieka(maszyny)złożonymzróż-
nychukładów(części)zajmująsięróżnispe-
cjaliści;wmedycyniezaczęłopowstawaćcoraz
więcejwąskichspecjalizacji,pacjentniejest
postrzeganyjakointegralnacałość,
•koncentracjanachorobietraktowanejjako
brakzdrowia,
•bierna,przedmiotowarolajednostki,
•nieuwzględnianiewpływusytuacjiżyciowej
iczynnikówśrodowiskowychnazdrowie,
•Uinżynieryjne”traktowaniezdrowiazrodziło
nadmiernezainteresowanietechnologiąme-
dyczną,uważanązajedynądrogędolepszego
zdrowia.
21