Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.5.Dwórkrólewski
PodstawoweróżnicemiędzydworemkrólewskimwRzeczypospolitej
adworamimonarchówzachodnioeuropejskichookreślonejliczbieetatów
wRzeczypospolitej
dwórkrólewski
ihierarchicznejstrukturze,topłynnaliczebność,braksformalizowanej
adworymonarchów
etykietyihierarchiidworskiej,słabyrozwójbiurokracji.Rozbieżnościte
zachodnioeuropejskich
wynikałyzzasadniczoodmiennychfunkcjidworukrólewskiegowRzeczy-
pospolitejipaństwachtzw.absolutnychlubautokratycznych(imperia:
moskiewskieiosmańskie),gdziegłównąfunkcjądworumonarszegobył
ekskluzywizm,tworzeniebarierdlanaporuchętnychdourzędówpań-
stwowych,otrzymywanychzłaskikrólaitraconychzpowoduniełaski,
wysokopłatnych,stanowiącychnarzędzieoddziaływaniawładcyna
prowincję.Wpaństwiepolsko-litewskimurzędydworskiepochodziły
znominacjikrólewskiej,alebyłydożywotnieiniepłatne,aściślej:rzadko
wynagradzanewgotówce,najczęściejnadaniamikrólewszczyznwużyt-
kowanie,wpraktycezaśzawłaszczanie.Wrustykalnymspołeczeństwie
Rzeczypospolitejopiniaodworze(takkrólewskim,jakmagnackim)była
zasadniczonegatywna,wświadomościszlachtybyłatoinstytucjaod-
rażającazewzględunalokalizacjęwmieście,brakkontaktuznaturą
iinstrumentalnetraktowaniedworzan,siedliskozepsuciaidemoralizacji
młodzieży,gniazdo,,cudzoziemszczyzny’’iintrygwrogichdemokracji
szlacheckiej.
LiczebnośćdworukrólewskiegowRzeczypospolitejbyłastabilna:od
liczebność
czasówZygmuntaAugustadoabdykacjiostatniegoWazy(1668)zatrud-
dworukrólewskiego
nianomniejwięcej400–500osóbnadworachkrólaijegorodziny;
doliczając600ludziwgwardiinadwornej(1646),otrzymujesięszacun-
kowąliczebnośćdworuok.1000–1200osób.Wstosunkudodworów
absolutnychmonarchówzachodnioeuropejskichpolskidwórkrólewski
byłskromny,kilkunastokrotniemniejliczny(iczterdziestokrotniemniej
kosztowny!)niżdwórLudwikaXIV(ok.5000osób).
JakwcałejEuropiepełniłpodwójnefunkcje:usługowewobecwładcy
funkcje
ipubliczne–napotrzebyadministracjipaństwa.Obejmowałdwie
kategorieludzi:najwyższychdygnitarzyRzeczypospolitej–ministrów
składosobowy
(marszałek,kanclerz,podskarbikoronny,podkanclerzy)wdwukom-
pletach:koronnymilitewskim,oraznajwyższychurzędnikówkróla
–marszałka,podkomorzego,podskarbiego(wsenacieod1775),chorąże-
go(odXVIIw.dwóch),cześnika,koniuszego,krajczego,kuchmistrza,
miecznika,oboźnego,podczaszego,podkomorzego,podstolego,stol-
nika,podkoniuszego(od2.poł.XVIIw.)iłowczego(odschyłkuXVIIIw.)
–wszyscyzdodatkiem:nadworny.Obiehierarchie:państwowainadworna
nakładałysięnasiebie,akompetencjewchodzącychwichskładurzęd-
80
