Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.6.Kancelariakrólewskaisekretariat
Instytucjamidworu,ajednocześniecentralnegozarządupaństwabyły
kancelaria
kancelariakrólewskaisekretariat.Przyjętewhistoriografiiokreślenie
,,kancelariakrólewska’’odnosisięwistociedoczterechzespołów
sekretarze
urzędników:dwukoronnych(kanclerzaipodkanclerzego)i,analogicznie,
dwulitewskich.KancelariekoronnezajmowałysięsprawamiKorony,
litewskie–WielkiegoKsięstwa;pismadoInflantwychodziłypoddwiema
pieczęciami(koronnąilitewską),aprzygotowywanojewkancelarii
koronnej.Kancelariakanclerza(tzw.większa)ipodkanclerzego(tzw.
mniejsza)załatwiałytesamesprawy,niebyłopodziałuichzadań
ikompetencji.Wrazienieobecnościprzykrólupieczętarzyodpowiedzial-
nośćzabieżącąobsługękancelariiprzejmowalisekretarzewielcyiregenci,
podlegliimpisarze(notariusze)wywodzącysięzdrobnejszlachty,anawet
mieszczaństwa,orazczęśćsekretarzykrólewskich.
Sekretarzebylifachowymiurzędnikami,powoływanymiizaprzysięga-
nymiprzezkróla;istnieliteżsekretarzehonorowi.Pracującywkancelarii
sekretarzeprzygotowywaliwramachobsługikontaktówzagranicznych
dokumentacjępolitycznąiprawną,tekstyumówmiędzynarodowychoraz
korespondencjędyplomatyczną(takżeszyfrowaną).Wramachpolityki
wewnętrznejobsługiwalisejmy:przygotowywalilistyiinstrukcjena
sejmiki(zgodniezinstrukcjąopracowanąwlatach70.XVIw.,obowiązują-
cądopocz.XVIIIw.),sporządzalidiariuszesejmowe,braliudział
wreagowaniutekstówkonstytucjiorazwichpublikacji.Wczasieobrad
sejmu(jakwynikazikonografii)zajmowaligrupowomiejscenaprawood
tronukrólewskiego,podkrzyżem.
Sekretarzeuczestniczylitakżewpowoływanychprzezkrólakomis-
jach:czasowych(np.dolustracjidóbr)lubstałych(jakKomisjaMorska
ZygmuntaAugusta).Spośródnichrekrutowalisięosobiściposłowiekróla
(legaci)dosenatorówinasejmiki.Powierzanoimmisjedyplomatyczne
–zwłaszczanadworyHabsburgówidoRzymu.Urządsekretarza
królewskiegodawałznajomośćrealiówpolitykikrajowejimiędzynarodo-
wej,częstowięcstanowiłdrogędokarierysenatorskiej.
4.CentralneurzędyRzeczypospolitej
PodziałurzędówRzeczypospolitejnacentralneiziemskiejest
umowny,wynikaprzedewszystkimzpotrzebywyodrębnienianajwyż-
szychurzędnikówzarządupaństwa,którzywwynikupostanowieńaktu
uniilubelskiejznaleźlisięwsenacieRzeczypospolitejObojgaNarodów.
82
