Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1EtiologiaiepidemiologianowotworówzłośliwychwPolsceinaświecie
zachorowańmężczyzni60–70%kobiet.Jużniemal70lat
temuzostałudowodnionyzwiązekprzyczynowyraka
płucazpaleniempapierosów.Najskuteczniejszymsposo-
bemograniczenialiczbyzachorowań(izgonów)zpowodu
rakapłucajestcałkowitewyeliminowaniepaleniatytoniu.
Rakpłucajestschorzeniemrzadkimwpopulacjiniepalą-
cychiczęstośćjegowystępowanianiezmieniasięwczasie
(6/105),natomiastwśródpalaczyczęstośćjegowystępo-
waniajestponad20-krotniewiększaicharakteryzujesię
tendencjąrosnącąwrazzintensywnościąpaleniaiczasem
ekspozycjinadymtytoniowy.Teoretycznymodelczasowej
zależnościczęstościpaleniatytoniuwpopulacjiiwystę-
powaniarakapłucaznalazłswojepotwierdzeniewwielu
społeczeństwach.WWielkiejBrytaniiograniczenieczęsto-
ścipaleniaspowodowałoniemal2-krotnyspadekwspół-
czynnikówumieralności,wPolsceumieralnośćmężczyzn
wlatach1995–2015zmniejszyłasięo40%.
Pozapaleniemtytoniuzaczynnikiryzykauznajesięprze-
wlekłąobturacyjnąchorobępłuc,infekcjeonkogennymi
typamiwirusabrodawczakaludzkiego(obecnośćDNA
wirusawguzieobserwowanoszczególniewśródniepalą-
cychchorych),ekspozycjęnaspalinysilnikówDieslaoraz
zanieczyszczeniepowietrza.Popeiwsp.wramachana-
lizydanychCancerPreventionStudyIIwykazali,żezanie-
czyszczeniepowietrzapyłamiponiżej2,5pmśrednicy
itlenkiemsiarkiwiążesięz8%wzrostemryzykazgonu
zpowodurakapłucnakażde10pg/m3wzrostustężenia
przydługotrwałejekspozycji.Narażenienainneczynniki
ryzyka(ekspozycjanaradon,azbest,chrom,kadmiarsen,
niektóreorganicznesubstancjechemiczne,promienio-
wanierentgenowskieidymwęglowy)równieżzwiększa
ryzykozachorowania.
Naświecierakpłucajestnajczęstszymnowotworem
złośliwyminajczęstsząnowotworowąprzyczynązgonu
wciąguostatnichkilkudekad.Zostatniegooszacowania
(2012)wynika,że1,8mlnosóbzachorowałonarakapłuca
(13%wszystkichnowychrozpoznańnowotworowych).
Około58%nowotworówpłucawystąpiłowkrajachsła-
biejrozwiniętych.Badaniaepidemiologicznewskazują,że
różniceetniczneirasowewystępująwewszystkichtypach
histologicznych.Ogólnierakpłucajestodpowiedzialnyza
1,5%wskaźnikaDALY(disabilityadjustedlife-years,lata
życiaskorygowaneniesprawnością),wEuropiekoszty
związanezrakiempłucabyłynajwyższeiwynosiły15%
wszystkichwydatkównaopiekęzdrowotnązwiązaną
znowotworami.
Wskaźniki5-letnichprzeżyćwzględnychwEuropienie
przekraczają15%,wPolscewśródpacjentówzdiagnozo-
wanychwlatach2005–2009wynosiły13,4%.
WPolscenowotworypłucawpierwszejdekadzieXXIw.
rozpoznawanocorokuuokoło14,5tys.mężczyzniponad
6200kobiet.Liczbazgonówbyłaprawieidentyczna,co
wynikazbardzozłegorokowaniaiprawdopodobnie
„nadrozpoznawania”rakapłucajakoprzyczynyzgonu.
Nowotworypłucasąprzyczynącotrzeciegozgonunowo-
tworowegomężczyznicoósmegokobiet;udziałwzacho-
rowaniachjestniższy:20%mężczyzni9%kobiet(ryc.1.6
i1.7).
Zachorowalnośćiumieralnośćwykazująwykładniczy
wzrostwartościwspółczynnikówwrazzwiekiemwprze-
dziale30–64latuobupłci.Wartośćwspółczynnikówjest
większaumężczyznniżukobiet,aichilorazwzrastawraz
zwiekiem(2-krotniewgrupie40-latków,5-krotniewgru-
pie70-latków).
Wpopulacjimężczyznprzez30lat(1963–1992)obser-
wowanogwałtownywzrostzagrożeniarakiempłuca–
umieralnośćwzrosłaponad2-krotnie.Napoczątkulat90.
nastąpiłozahamowaniewzrostu,anastępnieustaliłasię
nowaitrwałatendencjaspadkowa(w2015r.umieralność
mężczyznwynosiła50/105).Wpopulacjikobietodpięciu
dekadutrzymujesięrosnącytrendumieralności,przyczym
wostatniejdekadzienastąpiłoprzyspieszenietegowzro-
stu(2,9%rocznie)iod2007r.nowotworypłucaukobiet
wPolscestałysiępierwsząprzyczynązgonównowotwo-
rowych,wyprzedzającrakapiersi.
czerniakskóry
Narażenienapromieniowanieultrafoletowe,pochodzące
zarównozekspozycjinapromieniowaniesłoneczne,jak
izurządzeńopalających(lampyopalające,solaria),zostało
uznanezaczynnikryzykawszystkichrakówskóry(ra-
kapodstawnokomórkowego,płaskokomórkowego)oraz
czerniakaskóryiczerniakagałkiocznej.W2009r.promie-
niowaniezurządzeńopalającychzostałosklasyfkowane
jakoczynnikrakotwórczydlaludzi(grupa1).Ryzykoczer-
niakawzrastauosóbzfenotypemskórywrażliwymnapro-
mieniowaniesłoneczne(fototyp).Osobyojasnejkarnacji,
rudychwłosachiniebieskichoczachsąobarczonewyższym
ryzykiemzachorowanianiżosobyociemnychwłosach,
oczachiciemnejkarnacji.Czerniakskóryjestrzadkim
nowotworemwpopulacjiociemnejkarnacji–wAfryce
występujezczęstościąponiżej0,5zachorowańna100tys.
ludności.Wmłodszymwiekuczerniakwystępujegłównie
wmiejscachokresowonarażonychnasilnąekspozycję
(opalaniewakacyjne),uosóbstarszychgłównienaskórze
18
