Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dukcjirolnejizmniejszeniaook.50%pogło-
wiabydłaikoni.Pozatymwlatach1918–
–1921chłopiiziemianiebylizobowiązani
doświadczenianarzeczpaństwaobowiązko-
wychdostawproduktówrolnych(pocenach
znacznieniższychodrynkowych),cotakże
miałowpływnakształtowaniesięwarunków
życialudnościmieszkającejnawsi.Przemia-
nynalepszewśrodowiskuwiejskimwiązały
sięm.in.zprzydzielaniemchłopomziemi
wwynikubądźdobrowolnej,bądźprzymuso-
wejparcelacji.Popytnaproduktyrolnewna-
stępstwiekoniunkturygospodarczejwlatach
1926–1929poprawiłsytuacjęmaterialnąwsi
orazspowodowałunowocześnieniewielugo-
spodarstw,główniewWielkopolsce37.
Oprócz
wspomnianych
pracowników
najemnych(30%wszystkichpracującychfi-
zycznie)trzonklasyproletariackiejstanowi-
lipracownicywielkoprzemysłowi,których
liczbawokresienajwiększejkoniunktury
ekonomicznejwynosiłaok.800tys.Robot-
nikówwszystkichgałęzigospodarkiPol-
skimiędzywojennejocenionow1931r.na
ok.4mln,ałączniezrodzinaminaponad
9mln.Większośćrobotnikówzatrudniały
małezakładyprzemysłoweirzemieślnicze.
Dopracownikówfizycznychzaliczanoteż
bardzoliczną,kilkusettysięcznągrupęsłuż-
bydomowej.Najniższybyłpoziomżycia
wyrobników,pracownikówdniówkowych,se-
zonowych,chałupnikówirobotnikówniewy-
kwalifikowanych.Położeniematerialneklasy
robotniczejzależałoodsytuacjigospodarczej
państwa.Wokresiewielkiegokryzysuwla-
tach1929–1935,kiedywieleosóbstraciło
pracę,pojawiłysięwśrodowiskurobotni-
czymsymptomyewidentnejnędzy38.
Kolejnągrupąludnościbyłodrobno-
mieszczaństwo,licząceok.3mlnobywateli
kraju,bardzozróżnicowanepodwzględem
zamożnościipoziomukulturowo-cywiliza-
cyjnego,mającewzasadziedwunarodowy
,tj.
żydowsko-polskicharakter.Liczebnieprze-
ważało
drobnomieszczaństwo
żydowskie,
któregoudziałwhandluwynosiłok.70%,
awrzemiośle40%.Drobnomieszczaństwo
wPolscebyłonaogółspauperyzowane(wę-
drownihandlarze,krawcy
,szewcy
,chałupni-
cy),zwyjątkiemwłaścicielidobrzeprosperu-
jącychsklepówizakładów39.
Warunkiżyciamałorolnychchłopów,
większościrobotnikóworazwdużejczęści
drobnomieszczaństwacharakteryzowałysię
zacofaniemcywilizacyjnym,brakiemhigieny
,
prymitywizmemiczęstoubóstwem.Doty-
czyłotoszczególniedomówiizbmieszkal-
nych.Robotnicyrolninajczęściejzasiedlali
dworskieczworaki,biednirobotnicymiej-
scyidrobnomieszczanieżyliwsuterenach,
napoddaszachorazwoficynachkamienic
czywubogichdrewnianychdomkach.Cha-
tychłopów(chałupy),zwykledrewniane,
krytesłomą,zklepiskiem,byłypozbawio-
ne
jakichkolwiek
urządzeń
sanitarnych.
Wizbachmieszkalnychubogichwarstw
ludności,zazwyczajprzeludnionych,nieraz
wilgotnych,rzadkowietrzonych,zniewielką
ilościąświatłasłonecznegoupatrywanopo-
tencjalnychźródełchorób.Miałyonetakże
wpływnapsychofizycznystanichmieszkań-
ców.Ozacofaniukulturowo-cywilizacyjnym
polskiejwsiświadczyłaakcjapodjętawdru-
giejpołowielat30.przezpremieraSławoja
Składkowskiego,zzawodulekarza,narzecz
poprawystanuhigienicznegorodzinchłop-
skich.Zaniedbaniawzakresieelektryfikacji
zmuszałydoużywanialampnaftowychoraz
innegoprymitywnegosprzętudomowego.
Rzadkasiećkomunikacyjnautrudniałakon-
taktywsizmiastem,korzystaniezdóbrkul-
turyioświaty
,podejmowaniepróbposzuki-
waniapracyorazkorzystaniezusługsłabo
rozwiniętejsieciopiekizdrowotnej40.
Inaczejkształtowałasięsytuacjagru-
pyinteligencjiipracownikówumysłowych.
Wrazzrozwojemszkolnictwaliczebnośćtej
grupyludnościwrastała,osiągającprzedwy-
buchemIIwojnyświatowejstanok.800tys.,
azrodzinamiok.2mln.Opróczludziwol-
nychzawodówtawarstwawwiększości
pracowaławtzw.strefiebudżetowejoraz
wpaństwowychinstytucjachizakładachpra-
cy
.Jejsytuacjamaterialnazależałaodstanu
kasypaństwowejiświadczonychwynagro-
dzeń.Szczególnąrolęwprocesieawansudo
grupyinteligencjiodgrywałsystemszkol-
ny
.W1935r.napierwszymrokustudiów
Sytuacja
polityczno-
-społeczna
37Ibidem.
38J.Kaliński,Z.Landau,GospodarkaPolski,s.68–70,83–88,113–116;P
.Zaremba,Historiadwudziestolecia,
s.331–338.
39J.Kaliński,Z.Landau,GospodarkaPolski,s.68–70;J.Żarnowski,SpołeczeństwoikulturaIIRzeczypospolitej,
w:ZdziejówDrugiejRzeczypospolitej,red.A.Garlicki,Warszawa1986,s.295.
40J.Kaliński,Z.Landau,GospodarkaPolski,s.139–142.
45
