Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Iwojnaświatowa
28
leczonychprzezwielkopolskąsłużbęzdrowia
na10–11tys.Wszpitalachwtymokresie
bylileczenitakżeżołnierzekorpusugen.Hal-
lera,jeńcyniemieccyorazcywile.Wskaźnik
śmiertelnościszpitalnejwynosił3,5do4%;
tobardzodobrywynik,uwzględniającczasy
wojenne,niedostatkizaopatrzeniawśrodki
leczniczeiszerzącesięepidemie.Świadczyto
owysokimpoziomieówczesnejsłużbyzdro-
wiawWielkopolsce.
Wśródciężkichobrażeń,wskutekpo-
strzałów,wybuchówgranatówipocisków
artyleryjskich,występowałyrany:kończyn
dolnych28%,tułowia13%,brzucha
3%,miednicy3%,obrażeniamieszane
stanowiły10%zranień.Dziękidobremuwy-
posażeniuwmaskiprzeciwgazoweiprzygo-
towanymschronomzpowodugazówbojo-
wychużytychprzezNiemcówzginęłotylko
11polskichżołnierzy133.
Corazsprawniejodbywałasięewakuacja
rannych.Początkowokoledzywynosiliich
zpolawalki,udzielaliim,wmiaręmożliwo-
ści,pierwszejpomocyizajmowalisiętrans-
portemdopunktuopatrunkowego,gdzie
rannychprzejmowałlekarz.Stosowanotam
środkiprzeciwbóloweopiumimorfinę,
środkikrążeniowekofeinę,kamforę,strych-
ninę,podskórnieprzetaczanosólfizjologicz-
ną,zdarzałysięprzypadkiprzetaczaniakrwi.
Od7stycznia1919r.opiekęnadrannym,
poczynającodpierwszegoetapu,przejęły
oddziałysanitarne.Wkompaniidrużyny
sanitar
nedostarczałyrannychdobatalio-
nowegopunktuopatrunkowego.Wmarcu
1919r.powstałeprzydywizjachspecjalne
kompaniesanitarneprzejęłypieczęnadran-
nyminawszystkichetapachewakuacyjnych.
Dotransporturannychużywaływłasnych
środkówlokomocjiprzystosowanychdotego
typuzadań.Nadalszeodległościtransporto-
wanochorychirannychtrzemapociągami
sanitarnymi.Powszechnieuznawanokażdą
ranępostrzałowązazainfekowanąi,zgodnie
zzaleceniami,stosowanoszerokiewycięcie
raniszewpierwotnylubpierwotnieodro-
czony
,wzależnościodstanuranyiczasu,
jakiupłynąłodjejpowstania.Wszystkiete
czynniki:strukturaorganizacyjna,liczna,do-
brzeprzygotowanakadramedyczna,spraw-
nytransport,nowoczesnemetodyleczenia
rannychichorych,umiejętnośćprzeprowa-
dzeniatrudnychoperacjichirurgicznychsta-
nowiłyowysokimpoziomiewielkopolskiej
służbyzdrowia134.
Zwycięskiepowstaniewielkopolskiekoń-
czyłakrwawabitwazNiemcamipodGniew-
kowem,wktórej13stycznia1920r.wielko-
polskisanitariatostatnirazdziałałwwarun-
kachwojny
.
8marca1920r.gen.Dowbor-Muśnicki
wydałrozkazlikwidacjifrontuwielkopol-
skiego,kończąctymsamymzwycięskiepo-
wstanie:nGdybynieofiarnawalkażołnierza
wielkopolskiegonaogromnymfronciewiel-
kopolskim,gdybyniekrewtysięcypoległych
irannych,obecnanaszagranicazachodnia
inaczejbyłabyzakreślona”135.
Powstaniaśląskie136
GórnyŚląsk,zamieszkanyprzezludność
zróżnicowanąnarodowościowo,społecznie
ireligijnie,byłterenemszczególnychnapięć
wstosunkachpolsko-niemieckich,narasta-
jącychod1918r.Terrorwładzniemieckich
wobecludnościpolskiejdotyczyłtakżeleka-
rzy137.Początkowobylinieliczni,czegoprzy-
kłademmożebyćrejencjaopolska(pracowa-
łotamw1918r.551lekarzy
,wtymtylko
21[4%]oficjalniedeklarowałopolskąnaro-
dowość).PochodziligłówniezWielkopolski,
akilkuzaledwiezGórnegoŚląska.Wkrót-
kimczasiezwiększyłasięjednakliczbale-
karzypolskiegopochodzenia,wwiększości
corazmocniejzaangażowanychwrozwójży-
ciapolskiegowregionie138.
133J.Basiński,Zachorowalnośćiobrażenia,s.182–185.
134J.Basiński,LeczenierannychichorychwprzebieguPowstaniaWielkopolskiego,czasod27.12.1918do13.11.1919,
nArch.Hist.Med.”1979,t.42,z.2,s.189–204.
135Szczegółowekalendariumwydarzeńpowstaniawielkopolskiegow:A.Czubiński,Z.Grot,B.Miśkiewicz,Po-
wstanieWielkopolskie,Warszawa–Poznań1983,s.474–488;M.Olszewski,PowstanieWielkopolskie1918–1919,
Poznań1978,s.15.
136SpisyźródełiopracowańdotyczącychtrzechpowstańśląskichwlicznychpracachK.Brożka,takżew:J.Lu-
dyga-Laskowski,Zaryshistoriitrzechpowstańśląskich1919–1920–1921,Wrocław1973,s.409–421.
137IreneuszWierzejewski,naczelnylekarzwojskwWielkopolsce,poleciłogłosićnaŚląsku,żenaaresztowanie
każdegolekarzanaŚląskuodpowiearesztowaniemtrzechlekarzyniemieckichwWielkopolsce.Akcjętaką
podjętowPoznaniujużwstyczniu1919r.,władzepolskiearesztowaływieleosobistościniemieckichwodwet
zaaresztowaniedziałaczypolskichnaŚląsku.E.Hanke,Trudyioczekiwania,Warszawa1965,s.94.
138K.Brożek,PolscylekarzenaGórnymŚląskuiŚląskuCieszyńskimodkońcaXIXdopołowyXXwieku,Katowice2009,
s.31.