Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Iwojnaświatowa
irosyjskim,administracjapaństwowaniera-
dziłasobieodpoczątkuwojnyzgłodem,epi-
demiamiiniewystarczającąpomocąlekarską.
Zudziałemlekarzypowstawałypolskieorga-
nizacjespołeczne,którychcelembyłoudzie-
laniepomocyprzedewszystkimrannym
ichorymżołnierzom4.Kontynuowałyswoją
działalnośćwIIRzeczypospolitej,współpra-
cującjużbliskozadministracjąpaństwową.
wSzpitaluTwierdzy:nnieznanojeszczebez-
pośredniegowyciągu(...).Dowyciągustoso-
wanoplastry
,agdytychbrakło,opracowano
wklinicewyciągztaśmlnianegopłótna,któ-
rewkilkunastępującychposobiewarstwach
przymocowywanodokończynyopaską”7.Le-
czonoteżtętniakipourazowe:nWmateriale
operacyjnymwojskowymprofesor[Kader
–J.J.]operowałurazowetętniaki,którezwo-
żonodoklinikizewszystkichszpitalitwier-
dzy
.Kaderbyłniewątpliwiemistrzemwtej
dziedzinie”8.Zorganizowałtakżenaterenie
Krakowaszkołędlainwalidów,którejzada-
niembyłaszerokorozumianaichrehabilita-
cjaizaopatrywaniewprotezy
.
InnywybitnychirurgMaksymilianRut-
kowski,wrazzewspółpracownikamize
Szpitalaśw.Łazarza,zorganizowałgrupę
chirurgicznądziałającąokresowonaterenie
KongresówkiiwKarpatach,wbezpośred-
niejbliskościliniifrontu.Sukcesytejgrupy
zdobyłyuznanielekarzyróżnychnarodowo-
ści9.Wieloletniasystentklinikichirurgicznej
KaderaMichałHładijzostałzmobilizowany
iprzydzielonydoszpitalagarnizonowego,
wktórymtworzonogrupychirurgicznezło-
żonezlekarzyipersonelupochodzących
ztychsamychregionówAustro-Węgier(np.
Tyrolczycy
,Prażanie,Czesi,Wiedeńczycy
,
Polacy).Grupytewróżnychterminachbyły
wysyłanenafront.
WKrakowiebyłoniespokojnie.Jak
wspominałMichejda:nSłużbaepidemicz-
nazawiodłacałkowicie.(ł)Olbrzymiefale
rannychichorychluźnobłądzącychma-
ruderów,(ł)przelewałysięprzezKraków.
(ł)Wciągujednejgodzinyprzezgabinet
lekarskiprzesuwałosięod600do700osób
[sic!],nakorytarzupozostawałodlanastępcy
tylesamo(ł).Wśródbadanychpozaranny-
mikierowanymiodrazunachirurgię,było
wieluchorychnawszelkiechorobyzakaźne:
durbrzusznyiplamisty
,czerwonkę,cholerę,
różę,ospę”10.
WczasiekrwawychwalkwokolicyGor-
licnaprzełomielat1914i1915,zwłaszcza
Iwojnaświatowa
Zabóraustriacki
Wsierpniu1914r.wklinikachioddziałach
szpitalnychKrakowa,Lwowaiwielumniej-
szychmiejscowościGalicjiiLodomeriior-
ganizowanoszpitalewojskoweostrukturze
izadaniachzgodnychzzasadamiobowią-
zującymiwmonarchiiaustro-węgierskiej.
WKrakowie,jakpisałKornelMichejda,
nwojnaodrazuwywarłabardzopoważny
wpływnaklinikę.Uniwersytetzamknięty
,
wykładyzawieszone.CharakterKrakowa,
miasta-twierdzy
,rozstrzygnąłoczteroletnim
losiekliniki,araczejwszystkichklinik,które
zespolonowjednąjednostkę”5.Przyul.Ko-
pernikawklinikachuniwersyteckichiSzpi-
taluśw.ŁazarzautworzonoKlinicznySzpital
Twierdzy(KlinischesFestungsspital)zod-
działamichirurgicznymi.Wpozostałychpa-
wilonachumieszczanoprzewleklechorych,
ozdrowieńców,kalekich,niezdolnychdosa-
modzielnegożycia.Tychżołnierzyrozloko-
wywanoteżwinnychszpitalachmiastaoraz
pomieszczeniachklasztornych.Wśródcho-
rychirannychbylirównieżjeńcyrosyjscy
.
KomendantemSzpitalaTwierdzymianowa-
noBronisławaKadera-Kaderasa6.Lekarzem
naczelnymjednejzfiliiSzpitalaTwierdzy
,
mieszczącejsięwklasztorzeKarmelitanek,
byłAdamWrzosek.
Ówczesnystanwiedzyimożliwości
ograniczonewojennymibrakamiwspominał
Michejdaopisującysposóbleczeniazłamań
12
4Więcejw:E.Więckowska,SpołeczneogniwaopiekilekarskiejisłużbysanitarnejkomitetówobywatelskichWarszawy
iGuberniWarszawskiej1914–1916,rozprawadoktorska,Wrocław1992.
5K.Michejda,Wspomnieniachirurga,Kraków1986,s.144.
6Z.Gajda,J.Bogusz,Chirurgiawdobiezaborów,Kraków,w:Zarysdziejówchirurgiipolskiej,red.W
.Noszczyk,War-
szawa2011,s.128.
7K.Michejda,Wspomnieniachirurga,s.154.
8Ibidem,s.167.
9Z.Jezierski,Pomoclekarzykrakowskichrannymżołnierzompolskimwlatach1774–1944,w:Sąsiedztwoigranica:medy-
cyna,historiaikulturawdialogupolsko-niemieckim,red.B.Płonka-Syroka,Wrocław2010,s.309.
10K.Michejda,Wspomnieniachirurga,s.151–152.
