Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEDMOWA
19
Mającdodyspozycjitakizestawnarzędzianalitycznych,podejmujemyrefleksjęnad
przyczynąhorrendalnychnadużyćitorturowaniawięźniów,dokonywanychprzezamery-
kańskąŻandarmerięWojskowąwirackimwięzieniuwAbuGhraib.Założenie,żetenie-
moralneczynystanowiłysadystycznedziełokilkużołnierskichzbirów,tzw.robaczywych
jabłek,zostajepodważonepoprzezbadanieparalelimiędzywpływamisytuacyjnymi
aprocesamipsychologicznymizachodzącymiwtymwięzieniuorazwnaszymwięzieniu
wStanfordzie.BadamydogłębnieMiejsce,OsobęiSytuację,abywyciągnąćwnioskicodo
siłprzyczynowychmającychwpływnaukształtowaniezachowań,którezostałyutrwalone
naodrażającychDzdjęciach-trofeach”zrobionychprzezżołnierzywtrakciedręczeniaswo-
ichwięźniów.
Następnieprzyjdzieporanato,bywłańcuchuwyjaśnieńprzejśćzpoziomuosoby,na
poziomsytuacji,apotemnapoziomsystemu.Opierającsięnapółtuzinieraportówśled-
czychnatemattychnadużyćorazinnymmaterialedowodowymzprzeróżnychźródeł,
zzakresuprawaiprawczłowieka,przyjmujępostawęprokuratorapoto,abypostawić
przedsądemsystem.Wzwiązkuzograniczeniaminaszegosystemuprawnego,wymagają-
cego,abyzabezprawnedziałaniasądzonebyłyjednostki,aniesytuacjelubsystemy,wno-
szęzarzutyprzeciwkokwartetowistarszychrangąoficerówwojskowych,anastępnie
rozszerzamzarzutwspółsprawstwawwydawaniurozkazównacywilnestrukturydecyzyj-
ne,działającewramachadministracjiGeorge’aBusha.Czytelnik,jakosędzia,wprzypad-
kukażdegozoskarżonychpodejmiedecyzję,czyuznaćdowodyzawystarczającena
potwierdzenietego,iżjestonwinienzarzucanychmuczynów.
Taraczejponurawyprawadojądraciemnościludzkiejnaturyzmienikierunekwostat-
nimrozdziale.Znajdująsięwnimdobrewieściotym,comy,jakojednostki,możemyzrobić,
żebyzmierzyćsięzwpływamisytuacyjnymiisystemowymi.Wewszystkichwykorzystanych
badaniach,podobniejakwnaszychprzykładachwziętychzprawdziwegożycia,zawszewy-
stępowałyjednostki,któreoparłysięiktórenieuległypokusie.Tocoodciągnęłojeodzła,to
niejakaśniepojęta,magicznaszlachetność,leczraczejcośnakształtintuicyjnegozrozumie-
niapsychicznychispołecznychtaktykstawianiaoporu.Przedstawięzestawtakichstrategii
itaktyk,dziękiktórymkażdybędziewstanieradzićsobielepiejzniechcianymiwpływami
społecznymi.Poradytebazująnapołączeniumoichwłasnychdoświadczeńorazmądrości
moichkolegów,psychologówspołecznych,którzysąekspertamiwdziedziniewpływów
iprzekonywania.(Zostałotouzupełnioneirozszerzonewramachmodułudostępnegona
stronieinternetowej,poświęconejtejksiążce–www.lucifereffect.com).
Wostatecznymrozrachunku,gdywiększośćulega,ajedynieniewielustawiaopór,
właśniezastawianieoporupotężnymsiłomskłaniającymkuuległości,konformizmowi
iposłuszeństwu,buntownicymogąbyćuznanizabohaterów,czylizaosobywyjątkowe,
wyróżniającesięspośródnas,zwykłychśmiertelników,dziękiswoimśmiałymczynom
iżyciowympoświęceniom.Przyznajemytutaj,żetakienadzwyczajneosobyistnieją
–garstka,gotowadopoświęceń–leczstanowiąonewyjątkiwszeregachbohaterów.Nale-
żądorzadkiegogatunku,któryświeciprzykładem,poświęcającswojeżyciedlahumani-
tarnychcelów.Wprzeciwieństwiedonich,większośćinnychludzi,którychuważamyza
bohaterów,jestbohateramichwili,sytuacji,wktórejpadłowezwaniedosłużby.Takwięc
podróżtropemefektuLucyferaujawnianakoniecswójpozytywnyaspekt,pozwalając
namuczcićzwykłegobohatera,któryżyjewkażdymznas.WprzeciwieństwiedoDbanal-
