Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PSYCHOLOGIAZŁA:SYTUACYJNEPRZEMIANYCHARAKTERU
42
Studencicollege’u,odgrywającyrolewięźniówistrażnikówwsymulowanymekspe-
rymenciewięziennymprzeprowadzonymnaUniwersytecieStanfordzkimw1971r.,zna-
leźliswojeanalogiewpostaciprawdziwychstrażnikówwprawdziwymwięźniówwIraku
z2003r.Nietylkowidziałemjużtakiezdarzenia,alesambyłemodpowiedzialnyzastwo-
rzeniewarunków,którepozwoliły,abytenadużyciarozkwitły.Jakogłównaosobanadzo-
rującaprojekt,stworzyłemeksperyment,którypozwalałlosowowybranym,normalnym,
zdrowym,inteligentnymstudentomcollege’uwejśćwrolestrażnikówalbowięźniów
wrealistycznejsymulacjisytuacjiwięziennej,wramachktórejmieliżyćipracowaćprzez
kilkatygodni.Wspólniezmoimiasystentaminaukowymi,CraigiemHaney’em,Curtem
BanksemiDavidemJaffe,chcieliśmyzrozumiećpewnemechanizmypsychologiczne
funkcjonującewwięzieniu.
Jakzwykliludzieadaptująsiędotakiegośrodowiskainstytucjonalnego?Wjakispo-
sóbróżnicepodwzględemwładzypomiędzystrażnikamiawięźniamioddziaływająna
codzienneinterakcje?Czyjeśliumieścisiędobrychludziwzłymmiejscu,tozatryumfują
ludzie,czyteżsytuacjawtymmiejscusprowadziichnazłądrogę?Czywwięzieniuzalud-
nionymporządnymichłopcamizklasyśredniej,przemoc,będącaendemicznącechą
większościwięzień,będzienieobecna?Byłatoczęśćzkwestii,jakiemiałyzostaćzbadane,
wtymcorozpoczęłosięjakozwykłestudiumżyciawięziennego.
Badającciemnąstronęludzkiejnatury
Naszawspólnapodróżbędzienależećdotych,którejakmógłbytookreślićpoetaMilton
prowadząwgłąbciemności.Zaprowadzinaswmiejsca,gdziezłowewszelkimtego
słowaznaczeniurozkwitło.Spotkamywieluludzi,którzyzrobilibardzozłerzeczyin-
nym,częstodziałającwprzeświadczeniudążeniadowyższegoceluwoparciuonajlepszą
ideologięimoralnyimperatyw.Będziecienatejdrodzeczujniewypatrywaćdemonów,ale
możeciezawieśćsięichbanalnościąorazpodobieństwemdonajbliższegosąsiada.Zawa-
szympozwoleniem,jakowaszprzewodnik,poproszę,abyścieweszliwichskórępoto,by
daćwamszansęspojrzenianazłozperspektywyuczestnikazdarzeń,zbliskaiwsposób
bardziejosobisty.Czasamiwidoktenokażesiępoprostuobrzydliwy,leczjedyniepoprzez
zbadanieizrozumienieprzyczyntakiegozłamożemybyćwstaniejezmienić,powściąg-
nąćlubopanowaćpoprzezpodejmowaniemądrychdecyzjiorazinnowacyjnychdziałań
wspólnotowych.
PiwnicawJordanHallUniwersytetuStanfordabędziedekoracją,którąwykorzy-
stam,bypomócwamzrozumieć,jaktobyłobyćwięźniem,strażnikiemczynadzorcą
więziennymwtamtymczasieiwtamtymmiejscu.Pomimożebadanietojestpowszechnie
znanezurywkówopisywanychwmediachorazniektórychnaszychpublikacjinauko-
wych,cała,pełnahistorianigdydotądniezostałajeszczeopowiedziana.Będępełniłrolę
narratora,opowiadającowydarzeniachwpierwszejosobieczasuteraźniejszego,odtwa-
rzającnajważniejszefragmentykażdegodniainocywporządkuchronologicznym.Gdy
przyjrzymysięetycznym,teoretycznymipraktycznymimplikacjom,wynikającymze
StanfordzkiegoEksperymentuWięziennego,rozszerzymypodstawypsychologicznych
studiównadzłempoprzezprzeanalizowanieszeregubadańeksperymentalnychiempi-