Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Badającciemnąstronę
ludzkiejnatury
43
rycznychprzeprowadzonychprzezpsychologów,ilustrującychoddziaływaniewpływów
sytuacyjnychnaindywidualnezachowania.Będziemyzgłębiaćwszczegółachbadania
nadkonformizmem,posłuszeństwem,dezindywiduacją,dehumanizacją,wyłączaniem
moralnościorazzłemzaniechania.
DLudzieniesąwięźniamiprzeznaczenia,leczjedyniewięźniamiswychwłasnych
umysłów”–mawiałprezydentFranklinRoosvelt.Więzieniastanowiąmetaforędlaogra-
niczeńwolnościzarównodosłownych,jakisymbolicznych.StanfordzkiEksperyment
Więziennyzsymbolicznegowięzienia,jakimbyłpoczątkowo,przeistoczyłsięwumysłach
przebywającychwnimwięźniówistrażnikówwwięzienieażnazbytrzeczywiste.Jakie
innewięzienia,ograniczającnaszezasadniczewolności,możemysamisobienarzucać?
Stanyneurotyczne,niskiepoczuciewartości,nieśmiałość,uprzedzenia,wstyd,nadmierny
strachprzedterroryzmemtotylkoniektórezchimerograniczającychnaszpotencjałko-
rzystaniazwolnościiszczęścia,orazprzeszkadzającychwpełnymdocenieniuotaczające-
gonasświata
21
.
Mającnawzględzietęwiedzę,wracamydoAbuGhraib,któreprzykuwanasząuwagę.
Lecznaraziewyjdźmypozanagłówkiitelewizyjneobrazy,próbująclepiejzrozumieć,jak
tobyłobyćstrażnikiemwięziennymlubwięźniemwtympotwornymwięzieniu,wczasie
tamtychnadużyć.Torturyjawiąsięnamwformachodczasuinkwizycjiznacznieunowo-
cześnionych.Zaprowadzęwasprzedsądnarozprawędotyczącąjednegozżandarmów
wojskowych,gdziepoznamyczęśćnegatywnychefektówubocznychdziałańtegożołnie-
rza.Przezcałyczasbędziemystaralisięwykorzystaćwszystko,cowiemynapodstawie
ustaleńpsychologiispołecznejwramachkoncepcjitrzechczynnikówkształtującychza-
chowania,skupiającsięnaludziachdziałającychwkonkretnychsytuacjach,stworzonych
iutrzymywanychprzezsiłysystemowe.Postawimyprzedsądemstrukturydecyzyjnear-
miiStanówZjednoczonych,urzędnikówCIAiliderówrządowychznajwyższychsferza
ichwspółsprawstwowstworzeniudysfunkcjonalnegosystemu,którypozwalałrozwijać
siętorturominadużyciomwAbuGhraib.
Pierwszaczęśćnaszegoostatniegorozdziałudostarczynampewnychwskazówek,jak
opieraćsięniechcianymwpływomspołecznym,jakformowaćlinięoporuprzeduwodzi-
cielskimurokiemspecjalistówodwpływanianaludzi.Chcemydowiedziećsię,wjaki
sposóbzwalczaćtaktykikontroliumysłu,wykorzystywane,byposkromićnasząwolność
wyboruipodporządkowaćjątyraniikonformizmu,posłuszeństwa,naśladownictwa
iobaw,wynikającychzbrakuwiarywsamegosiebie.Mimoiżuznajępotęgęsytuacji,sta-
ramsięjednocześniegłosić,żeludziemająmocdziałaniawsposóbrozumnyikrytyczny
jakodoinformowanepodmioty,kierująceswoimizachowaniamiwsposóbcelowy.Dzięki
zrozumieniu,wjakisposóbdziałająwpływyspołeczne,orazzdaniusobiesprawyzfaktu,
żekażdyznasmożebyćpodatnynaichsubtelneiwszechobecneoddziaływanie,możemy
staćsięmądrymiiprzebiegłymiodbiorcami,zamiastłatwoulegaćwładzy,dynamicegru-
powej,perswazyjnymprzekazomistrategiinaśladownictwa.
Chciałbymzakończyćodwróceniempytania,odktóregozaczęliśmy.Zamiastzasta-
nawiaćsię,czyjesteśzdolnydozła,chciałbym,żebyśzastanowiłsię,czyjesteśzdolnyzo-
staćbohaterem.MojakońcowatezawprowadzakoncepcjęDbanalnościheroizmu”.Wierzę,
żekażdyznasjestpotencjalnymbohaterem,czekającymnawłaściwyczasimiejsce,by
podjąćdecyzjęodziałaniumającymnacelupomocinnym,niezależnieodosobistegoryzy-
