Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1020RnAitranskryptom
13
•
RNArybosomowe(rRNA)-obecnewewszystkichorganizmachiprze-
ważniestanowiącenajliczniejsząklasęRNAwkomórce;waktywniedzie-
lącychsiębakteriachstanowiąoneponad80%całkowitegoRNA;cząsteczki
tesąskładnikiemrybosomów,struktur,naktórychzachodzisyntezabiałek
(sekcja13.3);
•
RNAtransportujące(tRNA)(ang.transferRNA)-małecząsteczki,które
równieżbiorąudziałwsynteziebiałekipodobniejakrRNAwystępują
wewszystkichorganizmach;funkcjątRNAjestdostarczenieaminokwasów
dorybosomuizapewnienie,żeaminokwasysąłączonewkolejnościzapisa-
nejwsekwencjinukleotydowejmRNAulegającegotranslacji(sekcja13.3).
rRNAitRNAtodwienajważniejszekategorieniekodującychRNA,jednak
znanychjestwieleinnychrodzajówcząsteczekRNApełniącychwyspecjalizo-
wanefunkcjewkomórkacheukariotycznychlubbakteryjnych.Ueukariontów
takieRNAsązwykleklasyfikowanedodwóchgrup:krótkieniekodujaceRNA
(sncRNA)(ang.shortnoncodingRNA),niedłuższeniż200nukleotydów,idługie
niekodująceRNA(lncRNA)(ang.longnoncodingRNA),dłuższeniż200nukleo-
tydów.RóżnefunkcjetychniekodującychRNAzostanąomówionewrozdziale12.
WieleRNAjestsyntetyzowanychjakocząsteczkiprekursorowe
OpróczopisanychpowyżejdojrzałychcząsteczekRNAkomórkizawierająrównież
cząsteczkiprekursorowe.WieleRNA,szczególnieueukariontów,jestwyjściowo
syntetyzowanejakoprekursoroweRNA,czylipre-RNA,któremusząulecproce-
sowidojrzewania,zanimbędąmogłypełnićswojefunkcje.
NajważniejszymetapemprocesudojrzewaniajestskładanieRNA(ang.spli-
cing),polegającenausuwaniufragmentówzprekursorowegoRNA.Niektóregeny
eukariotycznezawierająwewnętrznesegmenty,któresąkopiowanewczasie
transkrypcji,anastępniewycinanezpre-RNA(rys.1.15).Tewycinanesegmenty
tointrony,natomiasteksonytosegmenty,któresązesobąskładane,bystworzyć
dojrzałyRNA.IntronywystępująwniektórychgenachkodującychrRNAitRNA,
alenajczęściejwgenachkodującychbiałka.Dlategoskładaniepre-mRNAjest
bardzoistotnączęściąprocesuprowadzącegodosyntezyczęścitranskryptomu
kodującejbiałka(sekcja12.4).SkładanieRNAzachodziwjądrze,wktórymnie-
poskładanecząsteczkipre-mRNAtworząfrakcjęjądrowegoRNAzwanąhetero-
gennymjądrowymRNA(hnRNA,ang.heterogenousnuclearRNA).
Składanieniejestjedynymrodzajemcięciawystępującymwtrakcieprocesu
dojrzewaniapre-RNA.WielecząsteczekrRNAitRNAjestpoczątkowosynetyzowa-
nychjakocząsteczkiprekursorowe,którezawierająkopięwięcejniżjednejcząs-
teczki.Dlategopre-rRNAipre-tRNAsąwprocesiedojrzewaniaciętenakawałki,
coprowadzidopowstaniadojrzałychRNA(rys.1.16).Tentypdojrzewania
występujezarównouprokariontów,jakieukariontów.
Inneetapyprocesudojrzewaniaprowadządozmiannakońcachcząsteczki
RNA.Takiemodyfikacjekońcówzachodząwczasiesyntezyeukariotycznych
mRNA,zktórychwiększośćnakońcu5!madołączonąstrukturęzwanącza-
peczką,anakońcu3
!
-ogonpoli(A).Czapeczkatozmodyfikowanynukleotyd
7-metyloguanozyny,któryjestprzyłączanydopierwszegonukleotydupre-mRNA
gen
5‘
transkrypcja
pre-mRNA
3‘
mRNA
składanie
wycięteintrony
Rys.1.15.Składanieeukariotycznego
mRnA0zpre-mrnAsąwycinaneintrony,
aeksonysąponowniełączonezesobą
itworząfunkcjonalnyrnA
