Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FILOZOFIAIJEJDZIAŁY
1.Z
AKRESFILOZOFII
.Odkądistniejenauka,nieustająwysiłki,abywyjśćpozaroz-
ważaniaczęścioweiobjąćwjednejnaucewszystko,coistnieje;nieustająpróby,byobok
naukspecjalnychzbudowaćnaukę,któradapoglądnaświat:tanaukabyłaijest
nazywanafilozofią.Tonauka,którejzakresjestzatemzwszystkichnauknajob-
szerniejszyipojęcianajogólniejsze.
Jeślizaśzdarzasię,żefilozofiazeswegowielkiegozakresuwybierajakąśczęść
ioniejtraktujespecjalnie,todziejesiętozewzględunatejczęściszczególnąwagęiwar-
tość.Jesttonaukaotym,codlaludzkościnajważniejszeinajcenniejsze.
Itylkotylemożnapowiedziećoprzedmiociefilozofii.Pozatymulegałonciągłym
przemianom;ulegałimwmiarętego,jakrozszerzałsięzakresznanychibadanych
przedmiotówijakzmieniałasięichocena.Byłokres,gdytylkoprzyrodabyłaprzedmio-
temfilozofii,boniezwracanowówczasuwaginażadnezjawiskapozaprzyrodniczymi.
Byłyokresy,gdygłównyjejprzedmiotstanowiłynormymoralne,Bógidusza,botylko
ichzbadaniezdawałosiębyćważnedlaludzkości.Ponadtojeszcze,przedmiotfilozofii
zmieniałsięrazemzpoglądemnanaturępoznania;byłokres,gdywfilozofiitraktowa-
noprawiewyłącznieopsychologii,bowniejupatrywanopodstawęwszelkiegopozna-
nia.Ataksamozmienianojejtematwzależnościodtego,gdzieprzeprowadzanograni-
cewiedzy:gdypierwotniezaprzedmiotfilozofiiuważanorzeczywistyświat,później
nierazograniczanosiędozjawisklubwręczdomyśliludzkichoświecie.
Nawetto,żefilozofiajestnauką,niezawszebyłouznawaneprzeztych,cojąupra-
wiali.Rozważaniabowiemdotyczącesprawnajogólniejszychłatwiejjeszczeodinnych
mogąprzejśćgranicetego,comożnapoznaćnaukowo.Bylimyśliciele,którzyuważali
filozofięzabliższąpoezjiniżnauce;byliznówinni,którzyfilozofowaniemielizaczyn-
nośćpraktyczną,zaspokajabowiempewnepotrzeby,alepoznanianiedaje.Ztych,conie
wierzyliwnaukowespełnieniezamierzeniafilozofii,jednijebądźcobądźspełniali,ty-
leżenietraktującjakozamierzenienaukowe,innizaśzmniejszalitozamierzenie,ogra-
niczającjedoklaswęższych,doprzedmiotówmniejcennych,dozasadmniejpowszech-
nych,alezatopoznawalnychnaukowo.
Historykfilozofiiniemożetedybliżejzakreślaćswegotematu,musiwswoich
rozważaniachuwzględniaćcałąróżnorodnośćdoktryn,mającychróżnyprzedmiotiróż-
nąwartośćnaukową.Bardziejjednolitymateriałzestawiająhistorycyspecjalniejszych
dyscyplin,filozofiiprzyrodylubpsychologii,metafizykilublogiki,etykilubestetyki.
Dlahistoriifilozofiiwłaśnieróżnolitośćmateriałujestcharakterystyczna;aniewątpliwie
doniosłejestzbadanieprzemian,którymzbiegiemrozwojuludzkościulegałoprze-
konanieotym,jakiewłasnościświatasąpowszechne,jakiesącenneijakiepozna-
walnenaukowo.
