Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
Zdolnośćzaśporuszaniasiępojmowalianimistycznie,jakoobjawżyciaiduszy.Tales
mówił,że„wszystkojestożywione,jaktowidaćwbursztynieimagnesie”.Tonieoddzie-
laniemateriiodsiły,życia,duszybyłotakcharakterystycznedlapierwszejgrupygreckich
filozofów,żenazywanoich„hilozoistami”(odU
ãin—materiai˙ˆ‹—życie),czy-
’
litymi,cożyciemielizanieodłączneodmaterii.Niektórzyhistorycyuważająichzama-
terialistów;istotnie,nieznalioniprzedmiotówinnychniżmaterialne;alebylitomate-
rialiści,którzynieposiadalijeszczeczystegopojęciamateriiiwszystkimprzedmiotom
materialnymprzypisywalicechyduchowe;wsposóbnaturalnydlawczesnejmyśli
skłonniteżbyliwżyciuwidziećdziałanieduszy.
DlaczegoTalessądził,żewłaśniewoda,anieinnyrodzajmaterii,byłapoczątkiem
przyrody?MożedziałałatuspuściznapomitologiiiłącznośćzOkeanosemiTetydą.
WszelakoTalesumiałpodaćinneracjeswegopoglądu;powoływałsięmianowiciena
obserwacjepewnychzjawisk:żeto,cożywe,żyjewilgocią,martwewysycha,żeza-
rodkiwszystkiegosąmokre,apokarmsoczysty.Obserwacjetezdawałysięwskazywać,
żewodajestżyciodajna,żezawierasiłęproduktywną,żejednymsłowemposiadate
cechy,któresąniezbędneiwystarczające,abyzniejrozwinęłasięcałaprzyroda.Miała
tedytapierwszateoriafilozoficznaprzynajmniejpozoryuzasadnienia.
ZNACZENIETALESA.RozwiązanieTalesanieznalazłooddźwięku:boinneznów
obserwacjeipozoryprzemawiałyzatym,żeinnerodzajemateriibyłypoczątkiem
świata;teinnerodzajeznalazłyniebawemzwolenników.JedenznastępcówTalesatwier-
dził,żepierwotnąpostaciąmateriibyłogień,inny,żepowietrze.Alestawialipytanietak
jakTales.Iprzeztostalisięjegonastępcami.JegouczniembyłAnaksymander,doAnak-
symandranawiązaliAnaksymenesiHeraklit,adonichdalszepokoleniafilozofów.
ToteżGrecyuważaliTalesazaprzywódcę(l
’
Ú¯nÁfig)swejfilozofii.
JeżeliwczymleżałazasługaTalesa,towpostawieniupytania,aniewodpowiedzi,
jakąnańdał.Odpowiedźniemogłabyćodrazutrafna,gdyżpytaniebyłobeznadziejnie
trudne:skądżeTalesmógłwiedzieć,cobyłonapoczątkuświata?Aniekoniecznietrzeba
przypuszczać,żepierwszyfilozofbyłgeniuszem.Umiejętnościswezapożyczyłzapew-
nezobcychkrajów;przejściezaśodumiejętnościdofilozofiiniewymagałomożewiel-
kiegoumysłu,borzeczbyłajużdostateczniedojrzała.Wszakniekonieczniewielkim
skokiem,aleidrobnymkrokiemmożnaprzekroczyćgranicę.
JOŃSCYFILOZOFOWIEPRZYRODY
Filozofię,zapoczątkowanąprzezTalesa,rozszerzylijegorodacywkoloniachjoń-
skich.Przejęlijegozagadnienie,alejepogłębili,utrzymalijegohilozoizm,aledalimuin-
nąpostać:bardziejspekulatywnądałAnaksymander,bardziejempiryczną—
Anaksymenes.
