Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HERAKLIT
31
Drugądziedziną,którarównieżdomagałasięwytłumaczeniaodówczesnegofilozofa,
byłyzjawiskaastronomiczne:teintrygowałyswojąstałością,jaktamteniepokoiły
zmiennością.WtejdziedziniezasadyAnaksymenesazawiodły;turaczejcofnąłwiedzę,niżją
posunąłnaprzód.Twierdził,żeZiemiajestpłaskajakstół.Gwiazdysąciałamiognistymi,ato-
warzysząimciałastałe,którychistnienieobjawiasięwzaćmieniach.
WPŁYWFILOZOFÓWJOŃSKICH.Filozofianastępnychgeneracjigreckichwyrosła
napodłożupojęćizagadnieństworzonychprzezfizjologówjońskich.Znalezienie
„arche”,tj.początkuczyzasadyświata,pozostałonaczelnymzadaniemfilozofii.
Wszakżenietylkozagadnienia,aleiprymitywneichrozwiązania,daneprzezJoń-
czyków,znajdowałyzwolennikówwpóźniejszychczasach.JeszczezaczasówPeryklesa
HipponzSamosuważałwrazzTalesemwodęzazasadę,aDiogeneszApo-
loniiwrazzAnaksymenesemmiałzazasadępowietrze;odAnaksymandrabyłznów
zależnypoetakosmogonicznyFerekydeszSyros.Wpóźniejszymzaśokresiesta-
rożytnościstanowiskohilozoistyczneodnowilistoicy.
HERAKLIT
Poparupokoleniachkosmologiijońskiejdojrzałynowezagadnieniawfilozofii
ipowstałynoweteorie;teoriitychbyłowiele,azagadnieniomdawałybiegunowoprze-
ciwnerozwiązania.Jednąztychteoriibyłwariabilizm,zainicjowanyprzezHeraklita.
HERAKLITAŻYCIEIDZIEŁO.PochodziłzEfezu,byłpotomkiemnajpierwszego
efeskiegorodu;spędziłżyciewkoloniachAzjiMniejszej,podobniejakpierwsifilo-
zofowieprzyrody.LatajegodojrzałościprzypadająnaprzełomVIiVw.Odstąpiwszy
wysokągodnośćdziedzicznąbratuodsunąłsięodżyciaczynnego,pełenpesymizmu
iniechęcidoludzi.
Dziełojegoskładałosięztrzechtraktatów:kosmologicznego,politycznegoiteolo-
gicznego;rozszerzyłzatem,wporównaniuzfilozofamiprzyrody
,zakresbadań.Zaspo-
sóbwyrażaniaswychmyśli,przenośnyieliptyczny
,uzyskałnazwę„ciemnego”.Zdzieła
jego—dziękikongenialnympóźniejszymsprawozdawcom,stoikomisceptykom—
przechowałosięstosunkowodużo,boprzeszło130fragmentów.Jużnietylkoobserwa-
cjazewnętrznegoświata,jakupierwszychJończyków,leczintrospekcjastanowiłapodło-
żejegoteoryj.Byłumysłemusposobionymkrytycznieipolemicznie;pierwszytozfilo-
zofów,októrymwiadomo,żenietylkosnułwłasnemyśli,aletakżezwalczałcudze.
POGLĄDY.1.O
GIEŃJAKOZASADAŚWIATA
.Heraklitwytworzyłdoktrynępodobnądo
jońskiej;ionszukał„arche”iznalazłjąwinnymjeszczerodzajumaterii:wogniu.
Ogieństajesięmorzem,powietrzem,ziemiąiznówzpowrotemogniem.Przemiany
