Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
zachodzizwiązeknajściślejszy.„Tasamarzeczjestijestmyślana”,„tymsamym
jestmyślirzecz,którejmyśldotyczy,boćnieznajdujeszmyślibezczegoś
istniejącego,cowypowiadasięwmyśli”.
Zdaniate,wypowiedzianezokazjiteoriibytu,byłyteżniemałejdoniosłościdla
teoriipoznania.ByływypowiedzeniemwłaściwegoGrekompoglądunanaturęumysłu:
żemaonnaturębiernąimożetylkoodtwarzać„cośistniejącego”
.
Nazwiązekmyśliibytuzostałtuporazpierwszypołożonynacisk;aleniezróżnicowa-
niepojęćzezwiązkudwóchrzeczyuczyniłoichtożsamość.Próżnobyjednakbyło
wtymutożsamieniubytuimyślidoszukiwaćsięidealizmu,czyniącegozbytumyśl,al-
boteżmaterializmu,zmyślirobiącegomaterialneodbiciebytu.SenstwierdzeńParme-
nidesabyłprostszy:myśl,gdyniejestwbłędzie,wtreściswejniejestróżnaodtego,co
rzeczywiścieistnieje.
TwierdzenieParmenidesaotożsamościbytuimyślibyłozresztąmniejparadok-
salne,niżsięwydajedziś;niebyłajeszczerozróżnionadyskursywnaiintuicyjnapostać
myśli;myślniebyłaprzezwczesnychGrekówutożsamianazprocesemrozumowania,
leczraczejprzeciwnie—panowałaskłonnośćdopojmowaniamyślijakointuicji,jako
pewnegorodzajuoglądaniaidotykaniarzeczywistościprzezumysł.Myślibyłypojmo-
waneniejakoabstrakcyjne,leczjakokonkretne,imogłyprzeztołatwiejbyćutożsamio-
nezkonkretnymbytem.
Parmenidesutożsamiłmyślibyt,choćprzecieżwidział,żespostrzeżenialudzkie
ulegajązłudzeniomiwyobrażeniapełnesąbłędów;aleutożsamiałbytzmyślą,anie
zpostrzeżeniamiiwyobrażeniami.Odpostrzeżeńmyślwyraźnieodróżniał:„Niepod-
dawajsięprzyzwyczajeniuiniedajsiępowodowaćwzrokowi,którynieumiepatrzeć,
szumiącemusłuchowiijęzykowi.Nie,myśląrozsądźspornedociekania,októrychci
rzekłem”.Dokonałtedy—mniejwięcejjednocześniezHeraklitem—takbogatego
wskutkirozróżnieniapoznaniazmysłowegoimyślowego.Wprocesieróżnico-
waniawładzumysłowychbyłtoetappierwszyizapewnenajważniejszy.
ZNACZENIEPARMENIDESA.WrazzuformowanąprzezsięszkołąelejskąParmeni-
deszaważyłwdziejachfilozofiiprzedewszystkim:1)naczelnąteoriąjednościinie-
zmiennościbytu,2)poglądemnanierozerwalnośćbytuimyśli,3)odróżnieniemmyśli
odpostrzeganiai4)dedukcyjną,dialektycznąmetodąfilozofowania.
SZKOŁAPARMENIDESA
:
A)M
ELISSOS
byłzwszystkichuczniównajbliższyParme-
nidesowi.Niebyłfilozofemzzawodu,leczfilozofującymżołnierzem;jakoadmirałflo-
tysamijskiejzwyciężyłw441–440Ateńczyków
.Pierwsihistorycygreccy
,mianowicieAry-
stoteles,surowoocenilijegoniecodyletanckąfilozofię.Wiemyoniejstosunkowodużo
dziękiprzechowanejrozprawienieznanegogreckiegohistorykafilozofii,znanejpodtytu-
łem:DeMelisso,Xenophane,Gorgia.Bytowiprzypisywałpięciorakiewłasności:jest1)wiecz-
ny
,czylinieskończonywczasie,2)nieskończonyrównieżprzestrzennie,3)jedyny
,4)nie-
zmienny
,5)niedoznającybóluanicierpienia.Odmistrzaswegoodbiegałtedywparu
