Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
PIERWSZYOKRESFILOZOFIINOWOŻYTNEJ
uogólnianiemosiągasiętwierdzeniaśredniejogólności,któresąnajpłodniejsze.Stop-
nioweuogólnianiewiedzy—otojestindukcja,właściwametodanauki.
Bacon,głosząckoniecznośćindukcyjnegopostępowaniawnauce,niebyłnato-
miastzwolennikiemsensualizmu.Rozumjesttaksamopotrzebnywnauceindukcyjnej,
jakzmysły.Żadnazobuwładzumysłusamaniewystarczadoosiągnięciapewności
wwiedzy.Anibowiemrozum,anizmysłynieoddająwiernienaturyrzeczy,leczzabar-
wiająjeswojąnaturą.
Taniedoskonałośćwładzumysłupowoduje,iżmetodologiamazadaniepodwój-
ne:najpierwujawnićiusunąćźródłabłędów,adopieronastępniewskazaćpozytywne
środkizdobywaniadoświadczenia.Pierwszaczęśćmetodologiijesttedydestrukcyjna,
druga—konstrukcyjna.
4.T
EORIAZŁUDZEŃ
.DestrukcyjnaczęśćmetodologiiBaconabyłanaukąozłudze-
niach(idola)umysłu,którychwyróżniałaczteryrodzaje:
a)Złudzeniaplemienne(idolatribus)sąwspólnecałemuplemieniuludz-
kiemu,bowynikajązwłaściwejczłowiekowinatury.Podlegaimzarównorozum,jak
zmysły.Dozłudzeńtegorodzajunależynp.skłonnośćdoantropomorficznegoifinali-
stycznegoujmowaniazjawisk,atakżeskłonnośćdodoszukiwaniasięregularnościwe
wszechświecie,dogubieniasięwabstrakcjach.
b)Złudzeniajaskini(idolaspecus),taknazwaneprzezaluzjędoznanejopo-
wieściPlatonawRzeczypospolitej,sąznówzłudzeniamiindywidualnymi:sąuwarunko-
wanetakimanieinnymwychowaniem,lekturą,otoczeniem.
c)Złudzeniarynkowe(idolafori)sąpowodowaneprzezmowę.Mowawielo-
krotniewprowadzawbłąd,posiłkującsięwyrazami,którymnicwrzeczywistościnieod-
powiada(jaknp.„szczęście”lub„nieruchomyporuszacz”,znanyzfilozofiiArystotelesa).
Mowarównież,przezswąniedokładnośćiwieloznaczność,sprzyjaniejasnościpojęć.
d)Złudzeniateatru(idolatheatri)—tohipostazypojęćibłędywłaściwespe-
cjalnietradycjifilozoficznej;obciążająonezarównoracjonalistów,wrodzajuArystotele-
sa,jakteżmistykówiempirystów;Bacondopatrywałsięichnawetuprzyrodników,jak
KepleriGalileusz.
5.T
EORIAINDUKCJI
.Należytedynajpierwusunąćzłudzenia,pozytywnaczęśćme-
todologiidokonareszty.Dobrametodaunieszkodliwiniedoskonałośćumysłuludzkie-
go:eksperymentwynagrodzibrakizmysłów,aindukcja—brakirozumu.Ekspery-
mentiindukcja—todwafilarymetody;eksperymentsłużydoustalaniafaktów,
indukcjadoichuogólniania;eksperymentzastępujewnauceprzypadkowezbieraniedo-
świadczeń,astopniowaindukcjazastępujesylogizm.Eksperymentjestpodstawąpozna-
nia;alesamniewystarcza,wymagauogólnienia.Pracanaukowaniemabyćsamymzbie-
raniem,jakpracamrówek,aniteżsamymsnuciemwłasnychnici,jakpracapająków,lecz
mabyćpodobnadopracypszczół:mazbierać,ito,cozebrała,przerabiać.
Tozadanie„przerabiania”doświadczeniaprzypadaindukcji.Bacondoszedłdo
przekonania,iżodniejzależąlosynauki,iuczyniłjąośrodkiemswychbadań.Ijużnie
