Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
PIERWSZYOKRESFILOZOFIINOWOŻYTNEJ
Gdyjednakmowao„humanistach”Odrodzenia,toprzeważniezwężasięten
terminirozumieprzezeńspecjalnieuczonychfilologówbadającychkulturęklasycz-
ną.Zwężenietotłumaczysiętym,żeOdrodzenie,niewidzącobjawówhumanizmu
wśredniowieczu,sięgałoponieażdoantyku.Istotnie,wiekiśredniemniejsięintere-
sowałyczłowiekiemniżBogiem;byłynieantropocentryczne,leczteocentryczne.
Zodzyskanychzaśrękopisówstarożytnychpowiałnowyduch;iwoczachOdrodze-
niapisarzeklasyczniwydalisięjedynymi,którzyzajmująsięsprawamiludzkimiizna-
jąsięnanich.
Tozwężonepojmowaniehumanizmujestzrozumiałe,alenieusprawiedliwione.
Zainteresowanieczłowiekiem,wyniesieniegoponadprzyrodę,patrzenienaświatzje-
gostanowiskaobjawiałosięwówczasnietylkowśródfilologów.Objawiłosiętakże
wśródpsychologów.Cowięcej:takżeiwśródteologów.Możnateżinależywdo-
bieOdrodzeniaodróżniaćtrzygrupyhumanistów:humanistów-filologów,humani-
stów-psychologówihumanistów-teologów.Pierwsibyli,zwłaszczawpoczątkachOdro-
dzenia,najliczniejsiweWłoszech,inninatomiastweFrancji.Jeśliklasycznymi
przedstawicielamihumanizmufilologicznegobyliMarsilioFicinoczyPicodellaMiran-
dola,topsychologicznego—Montaigne,ateologicznego—FranciszekSalezy.
I.HUMANIŚCI-FILOLOGOWIEIODNOWIENIEFILOZOFIISTA-
ROŻYTNEJ.Humaniści,przejęcisprawamifilologicznymiiliterackimi,bylinaogół
obojętniwobeczagadnieńfilozoficznych;niemniejzasłużylisięfilozofiiprzyczyniwszy
siędoodzyskaniapismstarożytnychfilozofów.Dokonaliprzeztorzeczyważ-
nej,jednakżenieprzełomowej,zajakąpotocznieuchodzi.WiekiXIIiXIIIwięcejbyły
udostępniłystarożytnychźródełfilozoficznychniżXViXVI.OdXIIIwiekupoglądy
głównychfilozofówgreckichbyłyznanenaZachodzie.Wkażdymjednakrazieznajo-
mośćstarożytnejfilozofiizostałaobecniepowiększona;różnedoktryny,np.Platońska
lubneoplatońską,któreznanebyłydotychczasprzeważniezdrugiejręki,zostałyudo-
stępnionewswymautentycznymbrzmieniu.Wśladzatymposzłowzmożeniesta-
rożytnychwpływówwfilozofii.Jednezgreckichdoktrynodnowionezostały
wcześniej,innepóźniej,jednenabraływiększego,innemniejszegoznaczenia,ale,osta-
tecznie,wszystkieważniejszedoktrynyodżyły,platonizm,neoplatonizmiarystotelizm,
stoicyzmiepikureizm,sceptycyzm,anawetjońskafilozofiaprzyrody.
Niejestnatomiastprawdą,byzmiana,jakadokonałasięwpoglądachfilozoficz-
nychmiędzyśredniowieczemaOdrodzeniem,byłaskutkiemzapoznaniasięzfilozofią
starożytną.Rzeczmiałasięraczejodwrotnie:filozofowieXVwiekuzwrócilisiędoan-
tykudlatego,żeichprzekonaniafilozoficzneuległyzmianie;nieumiejącodrazusamo-
dzielniesformułowaćswychpoglądów,aodczuwającswepokrewieństwozestarożytno-
ścią,studiowalifilozofięstarożytnąikorzystalizjejwyników.Niektóretekstystarożytne
wywołałyzainteresowanieiznalazłyoddźwiękdopieroteraz,choćbyłyodnalezione
jeszczewpoprzednichstuleciach.PoematLukrecjusza,główneźródłoepikureizmu,był
znanyjużodXIIwieku,ataksamoipismaSekstusa,stanowiącegłówneźródłostaro-
