Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
PIERWSZYOKRESFILOZOFIINOWOŻYTNEJ
NajwięcejpracyBaconwłożyłwteorięindukcji;wniejteżleżałanajbardziejkon-
kretnajegozasługa.Wdziejachindukcjirolajegopolegałanatym,żezrozumiałniedo-
statecznośćindukcjiperenumerationemsimplicem(wedleopiniinajkompetentniejszego
wtejsprawie,J.St.Milla)iżeuwzględniłwniejwypadkinegatywne.Jednakżeodtych
czyinnychwłasnychjegozdobyczywiększeznaczeniedlakulturyumysłowejmiałapro-
paganda,jakąrobiłmetodzieindukcyjnejwnauce.
NASTĘPCY.OpiniaBaconaupotomnościbyłabardzozmienna.Zażyciawzbudzał
powszechnyprawiezachwyt:podziwiano,żetakznakomitymążstanu(jaktopóźniej
wyraziłWolter)„znalazłczas,bybyćwielkimfilozofem,dobrymhistorykiemiwytwor-
nympisarzem”.NatomiastpoupadkupolitycznymiśmierciBaconazapomniano
onim;głuchoonimprzezXVIIwiek,niewspominająonimnawetwzględniebliscy
myśliciele,jakHobbesiLocke.Tylkowgrupieuczonychangielskich,zktórejwyłoniła
siępotemRoyalSociety,miałwiernychwielbicieli.Tenstanrzeczyuległcałkowitej
zmianiewXVIIIwieku:OświeceniewAngliiinakontynenciesławiłowBaconieswe-
gowielkiegopoprzednika.KultdlańtrwałwjegoojczyźnietakżewXIXwieku,nato-
miastnakontynenciepowróciływątpliwościcodojegowielkościiznaczeniadziejowe-
go;pojawiłysięznówgłosy,iżbyłtylkodyletantem,któryuprawiałfilozofięjak
przystałonalorda-kanclerza,alenienafilozofa.OstrakrytykachemikaLiebiga(1863)
byłapunktemwyjściadługiejpolemikiowartośćnaukowąBacona.
WłaściwychkontynuatorówBacona,tych,corozwinęlijegometodologięindukcji,
możnaznaleźćdopierowXIXwieku:bylitoprzedewszystkimJ.HerscheliJ.St.Mill.Ale
Baconoddziałałnietyleswymikonkretnymipomysłami,ileogólnątendencją,trzeźwą,em-
piryczną,praktyczną.TendencjataznikławXVIIwieku,natomiastznakomicierozwinęłasię
wwiekuXVIII,gdyzaufaniedofaktówwzięłoznówgóręnadzaufaniemdomatematycznych
dedukcji.NiebyłowtymwyraźnegowpływuBacona,leczraczejpokrewieństwoznim.
NATURALNYSYSTEMKULTURY
Odrodzeniewydałozastępmyślicieli,którzy,zwalczającśredniowiecznątradycję
ijejdoktrynynadprzyrodzone,uznawalizaprawdziweisłusznetotylko,corozumswy-
minaturalnymiśrodkamipozna.Pragnęlioniwcielićzasadytewżycieiunormować
wszystkiejegodziedzinywedlewymagańprzyrodzonegorozumu.Wynikiemnauko-
wychichusiłowańbył„systemnaturalny”kultury;naturalnareligiainaturalnateoria
moralności,prawaipaństwastanowiłygłównejejdziały.Ruchtenpojawiłsięwróżnych
krajachEuropy,alenajważniejszymjegośrodowiskiembyłyNiderlandy,gdziepanowa-
łanaówczasnajwiększawolnośćmyśli.Typowymprzedstawicielemtegoprąduwdziale
„naturalnejreligii”byłHerbertofCherbury,awdziale„prawanaturalnego”—Gro-
cjusz,obajdziałającyjużnaschyłkuOdrodzenia,naprogunastępnejepoki.
