Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PIERWSZYOKRES
FILOZOFIINOWOŻYTNEJ
(ODRODZENIE,WIEKXV–XVI)
1.W
ŁASNOŚCIOKRESUODRODZENIA
.Pierwszyokresdziejównowożytnychznany
jestpodnazwąRenesansu,czyliOdrodzenia.Dziękitemu,żeleżałnapograniczu
dwóchwielkichepok,żestanowiłświeckąreakcjępokilkunastuwiekachpochłonięcia
umysłówprzezcelezaświatowe,wytworzyłkulturęoszczególnychwłasnościach.Filo-
zofiaOdrodzeniabyłatypowymwyrazemtejkultury.
A)Przedewszystkimchciałazerwaćzprzeszłościąbezpośredniominioną.
Stądjejtonpolemiczny.WielubyłofilozofówOdrodzenia,którychżycieprzeszło
wwalcezescholastykąiktórychdorobeknaukowypozostałnegatywny.Renesanswpo-
lemicznymzapalepotępiałwczambułscholastykęniebacząc,żewostatnimokresiegło-
siłajużideepodobnedonowożytnych.Wielepoglądów,którewXIVwiekuwytworzy-
łascholastyka,wiekXVpodawałjakoprzezwyciężeniescholastyki;wiekXIVusiłował
ukrywaćsweodstępstwaodtradycji,aXVumyślniejewyolbrzymiał.Bolączkątejakcji
renesansowejbyło,żebojownicyzwalczalitradycję,alesaminieumielijejsięwyzbyć.
Olbrzymią,rozrośniętąwiedzęscholastycznąmielizaniepotrzebnybalast,alezrzucić
balastunieumieli;nieprzestawalimyślećscholastycznymikategoriami.Niejedenfilo-
zofrenesansowywięcejgłosiłpoglądówśredniowiecznychniżstarożytnych,choćuwa-
żałmyślicielistarożytnychzaswychsprzymierzeńców.
B)WOdrodzeniu,będącymreakcjąprzeciwsurowymformomśredniowieczne-
gożycia,hasłemmusiałastaćsięwolność.Odrodzeniegłosiłojąwewszystkichdzie-
dzinach:wreligiiwytworzyłoReformację,wpolitycehasłowolnościjednostekinaro-
dów,godzącewpowszechnąmonarchięśredniowieczną—apodobniebyłownauce
ifilozofii.Terazdopiero,aniewwiekachśrednich,częstestałysiękonfliktymiędzy
przekonaniamifilozofaapoglądamiprzyjętymiprzezKościół,państwoiopinię;teraz
dopieronastąpiłaepoka„ofiarnauki”:Brunozostałspalony,Galileuszzmuszonydood-
wołaniaswychpoglądów,Campanellaspędził27latwwięzieniu.
Miejscedawnegoprzekonaniaoponadindywidualnymcharakterzeprawdyzajęło
poczucie,żejednostkamasamamożnośćipraworozstrzygaćoprawdzie.Autorytety
straciłyswedawneznaczenie;powoływanosięwprawdzienastarożytnychfilozofów,ale
widzianownichniewyższąinstancję,leczsprzymierzeńców.Tradycjęprzestanocenić
