Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FILOZOFIANOWOŻYTNA
1.Wkraczającweręnowożytnąfilozofiaeuropejskamiałajużzasobądługiedzie-
jesetkiteoryjidoktryn,dziesiątkisystemówidwaprzynajmniejpoglądynaświat,sta-
rożytnyiśredniowieczny.
Spośródmyślicielinowożytnychjednipatrzylinaświatwsposóbpodobnydośre-
dniowiecznego,innipowrócilidosposobustarożytnego.Jeszczeinnizajęlinowąposta-
węwobecświata.Tylkożetapostawanieprowadziładowytworzenianowegopoglądu
naświat;niewiodładonowychrozwiązaństarychzagadnień,leczraczejpowstrzymy-
wałasięodichrozwiązywania.Gdziestarożytnośćmówiła„tak”,aśredniowiecze„nie”
(lubodwrotnie),tamnowafilozofiaczęstokroćnieodpowiadaławcale.Tapostawa
wstrzemięźliwa,rzadkawpoprzednichepokach,rozpowszechniłasięwfilozofii
nowożytnej;metafizykaniewygasła,alewytworzyłsięsilnyprąd,którywyrzekałsięme-
tafizyki,mniemając,iżzadaniajejniemogąbyćrozwiązanenaukowo.
Ztegosamegoźródławypłynęłodrugiejeszczezjawiskocharakterystycznedlano-
wożytnejmyśli:dążnośćdorozgraniczeniazagadnień.Nowożytnimyśliciele
usiłowaliwyodrębnićwpracyfilozoficznejdziedzinędoświadczeniaidziedzinęspekula-
cji,oddzielićpytania,naktóremożnaodpowiedziećściśle,ite,naktóretakiejodpowiedzi
daćniepodobna.Przedmiotemsporówbyło,gdzieprzebiegaowagranica,atakże—czy
filozofowiwolnojąprzekraczać;natomiastfaktempowszechnieuznanymprzeznowożyt-
nychmyślicielibyło,iżistniejegranicarozdzielającanaukęimetafizykę.
Ściślejszepojęcienauki,odróżnionejodmetafizyki,byłodziełemmyślinowożytnej.
Iinnejeszczeprzekonanieonajogólniejszymznaczeniuwywalczyłafilozofiano-
wożytna:przekonanieoczynnejnaturzeumysłuludzkiego.Umiaławyka-
zać,żepoznanieniejestprocesembiernym,żeumysłrozwiązujezagadnienianietylko
zgodnieznaturąrzeczy,aleteżizeswąwłasnąnaturą.Takisampołożyłanacisknaod-
dzielenieteoriimyśliodteoriibytu,jaknaoddzielenienaukiodmetafizyki.
Filozofianowożytnawnajważniejszychsprawachprzeciwstawiałasięśrednio-
wiecznej.Gdytamtabyłanawskrośtranscendentnaitwierdziła,żepozaświatemdocze-
snymistniejeświatinny,wieczny,boski,któregotenjesttylkoodblaskiem,totachciała
miećpostawędoczesnąimówiła,żejesttylkotenjedenświat,żenimjednymmasię
