Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
PIERWSZYOKRESFILOZOFIINOWOŻYTNEJ
ROZWÓJPOGLĄDÓWBRUNA.Pojęcia,jakimiBrunooperował,niebyłyścisłe,inie
dziw,żeniedałswymmyślomzupełnejjasności.Jedenzwłaszczapunktjegofilozo-
fii—stosunekBogaiświata—pozostałniewyraźnyizdajesiędopuszczaćdwojakąin-
terpretację:czyBogapojmowałpanteistycznie,czytranscendentnie.
Sąposzlaki,żeBrunoniemiałtustałegopoglądu,żepoglądjegouległewolucji,
iżeobieinterpretacjesąsłuszne,alekażdaodpowiadainnejfaziejegofilozofii.Pierwot-
nieprzyjmowałtylkojedynąboskąsubstancję,późniejzaśgłosiłistnienienieskończonej
ilościindywidualnychsubstancji;odpanteistycznegomonizmuprzeszedłdoindywidu-
alizmu.
DZIAŁANIEFILOZOFIIBRUNA.Filozofiata,pełnafantazjiipolotu,napółtylkoby-
łanauką,anapółpoezją.Jednakżemiałapewneznaczenienaukowe:mianowicie,
dziękipojęciujedynegobyturugowałaskutecznietradycyjnąperypatetyckąkoncepcję
światazjejpluralizmemijejhierarchiąsferwyższychiniższych,rzeczydoskonałych
iniedoskonałych;przeztozaśtorowaładrogętemujednolitemupojęciuprzyrody,któ-
recechujenowożytneprzyrodoznawstwo.
SystemBrunaoddziałałnaparuwielkichfilozofównastępnychstuleci:pante-
istycznejegoczynnikiznalazłyoddźwiękzwłaszczauSpinozy,indywidualistycznezaś
uLeibniza.
RENESANSOWIFILOZOFOWIEPRZYRODYPOBRUNIE.WmłodszejodBrunage-
neracjinajwybitniejszymbyłTommasoCampanella(1568–1639).Jakowychowa-
niecAkademiiKozentyńskiej,szedłraczejtoremTelesia,alezbliżałsiętakżedoBruna.
Byłczynnynietylkonapolufilozofiiprzyrody,aleteżifilozofiipaństwa;dzisiejszego
zaśbadaczapociągająszczególniejjegorozważaniaepistemologiczne.Wpostrzeżeniach
zmysłowychwidział,jakTelesio,jedyneźródłowiedzy,alekładłnacisknato,żepostrze-
żeniasąnaszymistanamiwewnętrznymiiinformująnastylkoonaszychwłasnychprze-
życiach,anieorzeczachzewnętrznych.Widziałwtymjednaknieargumentnarzecz
sceptycyzmu,lecz—jakśw.Augustyn—właśniebrońprzeciwniemu.Wewłasnych
bowiemprzeżyciachznajdujemyniezbitepoświadczenienajważniejszych
spraw,mianowicie,żejesteśmy,żemyślimy,atakżeżeprzedmiotyze-
wnętrznedziałająnanas.Poznającwłasnąnaturę,poznajemyprzezanalogięna-
turęrzeczyzewnętrznych,apośrednionawetiBoga.
WywodytegorodzajubyłynapoczątkuXVIIwiekuprzeprowadzoneprawiejed-
nocześnieprzezparumyślicielianiebawemstałysięteoriąpanującą.Stałosiętowszak-
żeniezasprawąCampanelli,którysnułjeniejakonamarginesieswejfilozofiiprzyrody,
leczdziękiKartezjuszowi,któryznichuczyniłpodstawęswegosystemu.
