Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
FILOZOFIANOWOŻYTNA
zajmowaćfilozofia.Gdyfilozofiaśredniowiecznabyłakonstrukcyjna,systematyczna,to
taobjawiałaupodobaniedoczystychfaktówbezkonstrukcyjisystemów.Wszakże
powszechnatapostawaniebyła.Iwłaśnieten,któryuchodziza„ojcanowożytnejfilo-
zofii”,mianowicieKartezjusz,miałtranscendentnypoglądnaświatibudowałracjonal-
nysystemfilozofii.
2.Kiedyrozpoczęłasięfilozofianowożytna?WXVwieku,gdynawszystkichpo-
lachzacząłtworzyćsięnowystosunekdoświata,nowakulturaartystycznaimoralna,spo-
łecznaireligijna,wówczasifilozofowieprzejęcibylipragnieniemstworzenianowejfilo-
zofiiiżyliwprzekonaniu,żejąrzeczywiścietworzą.Temusubiektywnemupoczuciu
niezupełnieodpowiadałrzeczywistystanrzeczy
.DlafilozofiiwiekXVniebyłprzełomo-
wy:jeślichodziozaczątkinowychideifilozoficznych,topojawiłysiębyłyjużwcześniej;
jeślizaśodojrzałąichpostać,towystąpiładopieropóźniej.Mianowiciezaczątkipowsta-
ływśródokhamistówwXIVwieku,adojrzałapostaćnowejfilozofiidopierowXVIIwie-
ku.FilozofiaXVw.posiadałatylkoczęśćtychcech,któresącharakterystycznedlanowych
czasów,acechytakważnej,jakowapostawawstrzemięźliwa,brakłojejjeszczezupełnie.
ZresztąfilozofiaXViXVIw.,nawetwprzekonaniuswychtwórców,byłatylko
względnienowa:nowawobecśredniowiecza,aleniewobecstarożytności.Mielionisie-
bienietylezatwórców,ilezaodnowicielifilozofii.Podpowiadałoimtękoncepcjęza-
równouwielbieniedlaantyku,jakipotrzebapoparciawłasnychpoglądówautorytetem
starożytnych.Przeztopojęlifilozofięnowąjakoodnowieniestarożytnejicałedziejefi-
lozofiiprzedstawilijakociągłyrozwójodczasówstarożytnychażponowożytne,zjed-
nątylkowielkąprzerwą:całewiekiśredniebyłydlatejkoncepcjitysiącletnimepizodem,
przerywającymciągłośćrozwoju.
Koncepcjatajestfałszywa:zbytsilnieprzeciwstawianowożytnośćiśredniowiecze
izbytsilniezbliżastarożytnośćinowożytność.Filozofianowożytnausiłowałapowrócić
dotradycjistarożytnej,aletakżekontynuowałatradycjęchrześcijańsko-średniowieczną.
Pierwsifilozofowienowejerybyliistotnieożywieninastrojemopozycyjnymwobec
scholastykiidemonstracyjniepodkreślaliłącznośćswązantykiem.Alegdypierwszyza-
pałminął,metafizykanowożytnastałasiębardziejpodobnadośredniowiecznejniżdo
antycznej.Wkońcuzaśwzięłagóręowapostawawstrzemięźliwawmyśli,któranieby-
łaanistarożytna,aniśredniowieczna,leczswoiścienowożytna.
3.Filozofianowożytnaprzeszłaprzezokresyanalogicznedookresówfilozofiista-
rożytnejiśredniowiecznej:miałaswójokresprzygotowawczy,swójokresoświecenia
ikrytykiiażdwaokresybudowaniasystemów.
A)PierwszymokresembyłoOdrodzenie,obejmującewieki:XViXVI,asta-
nowiącedlafilozofiiczasprzejściowyiprzygotowawczy.
B)Okressystemównowożytnych,obejmującywprzybliżeniuwiekXVII.
C)OkresOświeceniaikrytykiwXVIIIwieku.
D)PonownyokressystemówwpierwszejpołowieXIXwieku.—Potemod
połowyXIXwieku(ściślejmówiąc:od1830roku)nastąpiłokresnajnowszejfilozo-
fii,nacechowanyznówdążeniamikrytycznymi.
