Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OrientacjarosyjskaCzartoryskiego1801–1806
41
JerzyCzartoryski.Łączyłaichprzyjaźń,którejpoczątkiopierałysięna
zwierzeniachmłodegoAleksandrazeswychsympatiidoideiliberalnych
ikrytycznejocenierozbiorówPolskidokonanychprzezjegobabkęKatarzynę
II,azwłaszczazapowiedzi,żechciałbytenpolitycznybłądikrzywdę
wyrządzonąPolakomnaprawić.Byłato,jaksammówił,jegoide
´efavorite–
ulubionamyśl.Przyjaźnipolitycznejmiędzyw.ks.Aleksandremaks.Adamem
niezakłóciłromansPolakazżonąprzyszłegocara,w.ks.Elżbietą,któraztego
związkuurodziłacórkę.CarPawełIoddaliłwówczasks.AdamazPetersburga,
polecającmuobowiązkiambasadoraprzykróluSardynii,cowistociebyło
łagodnąformąpolitycznejbanicji.Obejmującwładzę,AleksanderInatych-
miastwezwałks.Adamadopowrotu,cootwarłomudrogędoodegrania
znaczącejrolipolitycznejwRosji:zprzyjaciółmiPawłemStroganowemiNiko-
łajemNowosilcowemnależałdotzw.triumwiratustojącegonajbliżejcara,wraz
znimiwszedłdo„NieoficjalnegoKomitetu”dyskutującegoprogramreform
wewnętrznychwimperium,m.in.wprowadzeniainstytucjipolitycznychwzoro-
wanychnaangielskich,kodeksupraw,reformyadministracjiisądownictwaczy
teżpoprawypołożeniachłopów.KsiążęAdamzostałwewrześniu1802r.
zastępcąministrasprawzagranicznych,aodlutego1804r.pełniłobowiązki
ministra,cozostałoprzyjętezpowściągliwąniechęciąprzezpetersburskiekoła
polityczne.Ponadtood1803r.sprawowałfunkcjękuratorawileńskiegookręgu
szkolnegoiodegrałogromnąrolęwreformieszkolnictwapolskiegowzaborze
rosyjskim.
Czartoryskiuważał,żeRosjapowinnaprowadzićaktywnąpolitykę
zagranicznąwceluzdobyciadominującejpozycjinakontynencieeuropejskim.
Abytoosiągnąć,należałom.in.podjąćdziałaniazmierzającedoskupieniapod
berłemrosyjskimziemdawnegopaństwapolskiego.Wedługks.Adamabyłoby
todlanarodupolskiegonajkorzystniejszerozwiązaniepolityczne,gdyż
umożliwiłobywprzyszłościnadanieziemiomRzeczypospolitejodrębnegosta-
tusuprawnegobądźjakoelementufederacyjnejmonarchiiobejmującejcałą
Słowiańszczyznę,bądźjakoodrębnegoorganizmupaństwowegozwiązanego
uniąpersonalnązRosją.TepomysłyrozwiązaniasprawypolskiejprzezRosję
stałysiępodstawąorientacjiprorosyjskiejwPolsce,któraprzezcałąintere-
sującąnasepokęporozbiorowąnależaładogłównychnurtówpolskiejmyśli
politycznejiwprzełomowychmomentachwpływałanakierunkipraktycznych
działańwkrajuinaareniemiędzynarodowej.Tenogólnyprogramporozu-
mienia,ugodyPolakówzRosją,mógłliczyćnapoparciezestronyarystokracji
orazbogatejszlachtynietylkozzaborurosyjskiego,zwłaszczażewiązała
sięznimnadziejanapowrótdoustrojowoprawnychrozwiązańKonstytucji
3maja.
W1803r.CzartoryskiprzedstawiłAleksandrowiImemoriałOsystemie
politycznym,któregowinnatrzymaćsięRosja,wktórymideaodbudowyPolski
