Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ORIENTACJEPOLITYCZNENAZIEMIACHPOLSKICH
9
krajebałkańskie:Serbia,AlbaniaczyBośnia,bardziejzaprzątałyuwagędyploma-
tówniżlosznacznieliczniejszegonarodupolskiego.NieobecnośćPolskinamapie
świataizwiązanazniąnieobecnośćwświadomościspołeczeństwpaństwnajbo-
gatszychinajbardziejwpływowychkosztowałybardzodrogo.Tylkoodczasudo
czasuwybitnipisarzeiartyści,tacyjakHelenaModrzejewska,IgnacyPaderewski
czyHenrykSienkiewicz,przypominaliświatuoistnieniunarodupolskiego.
DopieropoczątekXXw.przyniósłpewnenadziejenazmianętejsytuacji.
Powstaniedwóchkonkurencyjnychblokóweuropejskich-TrójprzymierzaNie-
miec,Austro-WęgieriWłochorazTrójporozumienia(Ententy)Francji,Anglii
iRosjistworzyłonowyukład.Porazpierwszyoddziesięciolecipaństwazabor-
czeznalazłysięwprzeciwstawnychobozach.Początkowonicniewskazywało
jednaknaprzełom-państwatekonkurowałynaBałkanachiunikałyporuszania
sprawypolskiej,traktującjąjakonajbardziejniebezpiecznądlaswejdomi-
nacjiwEuropieŚrodkowej.Tylkowspołeczeństwiepolskimtliłasięjeszcze
nadzieja,że„wielkawojna”zmienibieghistoriiipozwoliPolsceodzyskać
niepodległość.
102
ORIENTACJEPOLITYCZNENAZIEMIACHPOLSKICH
PostawyPolaków.Aspiracjeniepodległościoweibrakmożliwościichspełnienia
znajdowaływyrazwdwóchkrańcowychpostawach.Jednąznichbyłarezygnacja
iuznanieteorii,żehistoriastanowiterenwalkiobyt,gdziejedynąracjąjestsiła.
Postawatakaprowadziłanierzadkodokonkluzji,żePolacypowinnisięwyrzec
myślioodrębnościpolitycznej,anawetnarodowej.Postawadruganawiązywałado
tradycjipolskichzmagańoniepodległość,apolegałanapodtrzymywaniuirozbu-
dzaniuaspiracjinarodowychwbrewwszelkimprzeciwnościom.Jakkolwiekpostawę
tękształtowałainteligencjapochodzeniaszlacheckiego,czerpałaonasiłęzogrom-
negoawansumaschłopskichirobotniczychpodkoniecXIXw.Dziękitemuawan-
sowiniepodległośćPolskiprzestałabyćsprawąelityszlacheckiej,astałasięsprawą
milionów.
Konfliktmiędzywoląniepodległościirzeczywistościąniewolirozgrywałsię
nieustanniewświadomościmilionówPolaków.Zdarzalisięludzie,którzywkom-
promisiezzaborcamiszlipozagranicęzdrady,bylilojaliści,którzypłaciliwysoką
cenęzaniewielkieefekty,byliteżspiskowcy,którzybezskutecznieoddawali
zdrowieiżyciezaodległecele.Podstawoweznaczeniedlaprzetrwaniapolskości
miałakulturanarodowa,dlaktórejXIXw.byłokresemszczególnegorozkwitu.
PodkreślićnależyrolęKościołakatolickiegougruntowującegowartościnarodowe
imoralne.Mimoograniczeńważnądziedzinążycianarodowegostawałasiępraca
napolugospodarczym,opartanaprywatnejwłasności.Silnewięzyrodzinne
sprzyjałyprzekazywaniutradycjipracyiwalkiowolnośćkraju.
Programobozunarodowego.PonieważnapoczątkuXXw.państwazaborcze
znalazłysięwdwóchprzeciwstawnychobozach,równieżspołeczeństwopolskie
podzieliłosiępodwzględemsympatiipolitycznych.Pierwszyprogramreprezen-
