Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
ODRODZENIEPOLSKI
(1914-1918)
101
SPRAWAPOLSKAPRZEDIWOJNĄŚWIATOWĄ
Sytuacjapodzaborami.Wciąguponadstuletniejniewolirozbiorowejspołeczeń-
stwozamieszkująceziemiepolskieniemogłosięnormalnierozwijać.Władze
rosyjskietwierdziły,żejestonoopanowaneprzez„łaciński”pierwiastek,istnie-
jącyrzekomowszlachcieikatolicyzmie,rozkładającyzdrową„duszęsłowiańską”,
tkwiącąjakobywludziepolskim.Aktywnapolitykaantypolskanasilałasięzwłasz-
czawokresachpopowstaniowych,gdywgłąbRosjizsyłanowybitnychdziałaczy
polskich,konfiskowanomajątki,odsuwanoPolakówodadministracji,ograniczano
swobodyKościołakatolickiegoirusyfikowanoszkolnictwo.Antypolskapolityka
caratudotykałaszczególniewschodnichkresówdawnejRzeczypospolitej,gdzie
ponadtoodpołowyXIXw.następowałoprzebudzenienarodoweLitwinów,Ukra-
ińców,anapoczątkuXXw.takżeBiałorusinów.Porewolucji1905r.rządrosyjski
złagodziłkurs,alejużw1907r.powróciłdodawnejpolityki.Jedynympozytyw-
nymzjawiskiemwzaborzerosyjskimbyłrozwójgospodarczyKrólestwaPolskiego
dziękiekspansjiprzemysłowejnarynkiImperiumRosyjskiego.
Sytuacjawzaborzepruskimnieprzedstawiałasięlepiej.Szczególnenasi-
lenieakcjigermanizacyjnejwWielkopolsce,naPomorzuiGórnymŚląskuprzy-
padłonalatarządówkanclerzaOttonavonBismarckaipolitykiKulturkampfu
wlatachsiedemdziesiątychXIXw.PrzezwalkęzKościołemkatolickimzmierzano
dopodkopaniaduchowychpodstawpolskości.Miejscejęzykapolskiegowszko-
łachzająłjęzykniemiecki.KomisjaKolonizacyjna,anastępnieNiemieckiZwią-
zekKresówWschodnichdążyłydowykupuziemizrąkpolskich,otrzymującna
tencelogromneśrodkizeskarbupruskiego.W1904r.przeprowadzonoustawę
owywłaszczeniuPolakówikolonizacjiniemieckiej.Polacyniemieliwzaborze
niemieckimszkółwyższychanidostępudoadministracji.Mimopolitycznejpre-
sjigermanizacyjnejznaczenieziemzaborupruskiegodlagospodarkiniemieckiej
powodowało,żeistniałamożliwośćobronyinteresówPolakównapłaszczyźnie
ekonomicznej.DotyczyłotozwłaszczarolnictwaWielkopolskiiPomorza,gdzie
żywiołpolskirozwinąłprzedsiębiorczośćigospodarnośćjakośrodkiobronyinte-
resunarodowego.
Najkorzystniejszewarunkibyływzaborzeaustriackim-powielkiejreformie
1867r.GalicjaotrzymałasamorządlokalnywpostaciWydziałuiSejmuKrajo-
