Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.1.Normainormalność
wpsychologiiklinicznej
PojęciaUnorma”,Unormalność”,Uzdrowie”iUdo-
brostan”sąprzedmiotempodstawowychanaliz
zarównowpodręcznikachpsychopatologii,jak
ipsychologiiklinicznej.Wewczesnychopraco-
waniachpodręcznikowychoraztematycznych
monografiachograniczanosięwzasadziedoroz-
ważańnatematkonstruowaniapojęcianormy
iróżnychtypównorm(Syřištová,1972;Sanocki,
1978;Sowa,1984;Świrydowicz,1984;Sęk,1991a).
Niektórzyautorzypróbowalijednakgłębiejwnik-
nąćwistotępojęćUnorma”,Unormalność”iUzdro-
wiepsychiczne”orazjeporównywać(Sowa,1984;
Świrydowicz,1984;Cierpiałkowska,2007;Sęk,
1991a,2001d).Wpsychopatologiizuwaginato,
żepodstawowąrolęodgrywająkryteriaisposoby
definiowaniazaburzeńoraztworzeniaichklasy-
fikacji,autorzy(główniepsychiatrzy,aleteżpsy-
chologowieiprzedstawicieleinnychnauk)bar-
dziejkoncentrująsięnapojęciachzaburzeń
iilościowychorazjakościowychodchyleniachod
norm(por.Adams,LuscheriBernat,2001;
Cierpiałkowska,2007).Wtychpodejściachstwier-
dzasięwprawdzie,żepojęcienormyjestszer-
szeodpojęciazdrowiapsychicznego,niemniej
zdarzasię,żepojęciaUnormalność”iUzdrowie”
traktujesięjakoanalogicznepodwzględemopi-
sowym(por.Cierpiałkowska,2007,s.22).Proble-
matykatawydajesięjednakbardziejzłożona,
zwłaszczawkontekścietworzenianowocze-
snychpodstawszerokodefiniowanejpsychologii
klinicznej,oczympiszemywpodrozdziale3.3.
Świadomośćmetodologicznaznaczeniatych
pojęćmaistotneznaczeniezarównowdefinio-
waniudziedziny,jakirozwojubadańorazprak-
tykipsychologaklinicznego,zwłaszczawcza-
sach,gdydopodstawowychpojęćpozytywnego
podejściadozdrowiadołączyłypojęciajakości
życia,dobrostanuiszczęścia.
Tematykatajestnasyconawieloznacznościa-
mi,którepowodują,żewiedzaztegozakresu
ztrudnościąjestprzenoszonadorozmaitych
subdyscyplinpsychologiiklinicznej.Wróżnym
stopniuprzydajesięwpraktycediagnostycznej,
tejnastawionejnaróżnicowaniezjawisknormal-
nychinienormalnych,itejnastawionejnarozu-
mieniefunkcjonowanianormalnegoinienor-
malnegoosób.
Nawstępiewartoodróżnićpojęcienormyod
pojęcianormalności(por.Cierpiałkowska,2007;
Sęk,2001d,2008c).Przeznormęnaogółrozumie
sięidealnylubrealnywzorzecwłaściwości.
Analizującznaczeniepojęcianormydlapsycho-
logii–choćodnosisięonotakżedoinnychzja-
wisk–możnamyślećowzorcuzachowania,prze-
biegu
procesów
psychicznych,
osobowości,
rozwojuitp.Oznaczato,żenormymająróżne
przedmiotowe(treściowe)odniesienia.Normal-
nośćjestnatomiastzbioremwłaściwościprzypi-
sywanychosobom,grupom,społecznościomiin-
stytucjom,któresązgodnezewzorcem,czyli
normą.Istniejebogataliteraturanatemattypów
norminormalności,wktórychokreślasięfor-
malneitreściowekryterianorm.Wpsychologii
klinicznejnajbardziejrozpowszechnionyjestpo-
działnanormyilościowe(statystyczne),społecz-
no-kulturoweiteoretyczne.
3.1.1.Normailościowajakowynik
pomiaru
Normailościowajestliczbą,zakresemliczb,mia-
rątendencjicentralnejreprezentatywnejdla
pewnejpopulacjiimożebyćstosowanajakopod-
stawadoporównańinterindywidualnych.Zapo-
mocąnormyilościowejokreślasięnormalność
różnychwłaściwościjakotakieichnasilenie,któ-
remieścisięwgranicachnieodbiegającychod
przeciętnychwdanejpopulacji.Miarątychnorm
sąnajczęściejpewnezakresywartości,którenie
odbiegająodśredniejwięcejniżojedno,czasem
dwaodchyleniastandardowe.
Przedmiotoweodniesieniamogąbyćbardzo
różne.Wpsychologiiklinicznejważnesątetreści
norm,któreodnosząsiędonaukbiologicznych,
dopsychologiijakodziedzinypodstawowejido
naukspołecznych.Normybiologicznetonp.
wzrost,masaciała(indekswagiistotnydlazabu-
rzeńodżywiania),składchemicznypłynówustro-
jowych(stężeniepierwiastków,hormonów),tęt-
no,ciśnieniekrwi,zapisEEG(elektroencefalogram)
itp.Wielejestteżtreściowychkonkretyzacji
normpsychicznych.Mogąoneodnosićsiędoob-
serwowalnegozachowania,doprocesówpsy-
chicznych,przekonańiwłaściwościjednostki;są
tonp.czasreakcji,zakresiprzerzutnośćuwagi,
pojemnośćpamięci,poziominteligencji,poziom
51
