Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sposobykonstruowaniapojęćzdrowia
pierowdrugiejkolejnościanalizowaćpodkątem
tego,czynaruszenienormmoralnychiprawnych
jestspowodowaneodchyleniemodnormypsy-
chologicznej(np.strukturyosobowości),czybio-
logicznej(funkcjonalnychzaburzeńlubuszko-
dzeniamózgu).Wówczasgdynienormalność
wtymznaczeniumaprzyczynykliniczne,po-
wstajeproblemdiagnostycznyiorzeczniczydla
klinicysty.
3.1.3.Normateoretyczna
wpsychologiiklinicznejjako
podstawaorzekania
onormalności
Podstawąwzorównormalnościmogąbyćwpsy-
chologiitwierdzenianaukowepodpostaciąuza-
sadnionychkoncepcjilubempirycznieustano-
wionychprawidłowości(por.Sęk2001d,2008c).
Normateoretycznajeststosowanawówczas,gdy
odnosisiędanejednostkowedouznanychteorii
naukowych.Onormalnościwnioskujesię,przy-
równującobserwowalnewskaźnikipodkątem
jakościowymiilościowymdowzorcaidealnego
(normaidealna)lubrealnego.Psychologma
wtymzakresiedodyspozycjiwielekoncepcji
ogólnegofunkcjonowania,przebieguposzczegól-
nychprocesówidziałaniaczłowiekajakozorga-
nizowanejcałościczyliprzyrównujejegozacho-
waniadozachowańiwyjaśnień,jakieproponuje
sięwróżnychteoriachosobowości.Tentypnor-
mywydajesięnajbardziejneutralnywzględem
wartości,alezależyteżodUdobroci”teoriinauko-
wej(por.blokrozszerzający2.1,s.37).Pojęcia
Unormateoretyczna”możnaużywaćwodniesie-
niudosferybiologicznej,psychologicznejczy
społecznejczłowieka.Możemynp.stwierdzić,
czycechujegonormalnyrozwójprzewidziany
dlaokreślonejfazyżycia,czyjestosobąnormal-
wsensieposiadaniaspójnejstrukturyJaipo-
czuciatożsamości,czyjestnormalnywtymsen-
sie,żezaspokajaswojepotrzeby,realizujeswoje
możliwościispełniawymaganiażyciowe(defini-
cjafunkcjonalistyczno-regulacyjna,używana
wdefiniowaniuprzedmiotupsychologiiklinicz-
nej).Założeniacodonormalnościzawartetak-
żewkoncepcjachzaliczanychdowiedzypara-
dygmatycznej.
3.2.Sposobykonstruowania
pojęćzdrowia
PojęcieUzdrowiepsychicznetraktowanonie-
rzadkojakosynonimnormalności.Określeniate
przeciwstawianoteżpojęciomUnienormalny”,
Upatologiczny”.Pojęcienormyizdrowiaomawia
sięteżzreguływkontekściepatologii,albojako
biegunowoodmiennykraniecnawymiarzenor-
malny–nienormalny(zdrowy–chory),albojako
odwrotnąstronętegosamegomedalu.
Takiepodejściadozdrowiawynikałyzdomi-
nacjimodelubiomedycznego,zgodniezktórym
zdrowiedefiniowanojakobrakzaburzeńichoro-
by.Współcześnietzw.negatywnądefinicjęzdro-
wiauznajesięzaograniczeniewmyśleniu
ozdrowiu.
3.2.1.Trudnościwtworzeniu
pojęciapozytywnegozdrowia,
podejścieindukcyjne
iempiryczne
Rozwójteoriiibadańnadpozytywnymikoncep-
cjamizdrowiapostępujejednakpowoli.Wynika
tozkilkupowodów.Popierwsze,uznano,żezdro-
wiepodobniejakdobrostaniszczęściejest
kategoriąobciążonąwartościowaniemidlatego
niemożebyćprzedmiotemścisłychnaukowych
analizibadań.Innizkoleiuważają,żepojęcie
zdrowiajestzbytwieloznaczneizłożone,aby
mogłostaćsięprzedmiotemnaukowejanalizy
(Vaux,1978).Przeczątemujednakwspółczesne
projektyibadania,dotyczącezwłaszczaczynni-
kówwarunkującychprocesyzdrowieniaipromo-
cjizdrowia.Okoniecznościnowegospojrzeniana
zdrowiepsychiczneinformująteżpsychiatrzy
wswoichbadaniach(por.Vaillant,2012)iwiele
akcjiWHOorazważneregulacjeustawowe,co
przedstawionowblokurozszerzającym3.1.
Wzwiązkuzrozwojempsychologiizdrowia
ipojawieniemsięmodelusalutogenezymożna
nawetzaryzykowaćstwierdzenieozmianiepara-
dygmatuwnaukachozdrowiu(por.Sheridan
iRadmacher,1998).
PierwszykrokwtymzakresiezrobiłaMaria
Jahoda(1958),przygotowującraportdlaKomisji
53