Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Częśćpierwsza
Nawstępiezaznaczę,żepostmoderniścimająskłonnośćdo
myleniazesobąwiedzy,prawdyirzeczywistości.Tymczasem
trzebajeodsiebieodróżniać.Jakbędędowodziłponiżej,owiele
łatwiejuznaćzawytwórjęzykawiedzęimyślniżprawdęirze-
czywistość.Nawetwwypadkuwiedzyimyślirolajęzykajest
jednakwyolbrzymiona.Żejestonaskromniejsza,przekonująco
dowodziStevenPinker(1994,rozdz.3).Niżejnaszkicujęjego
rozumowanie.
Tezadeterminizmujęzykowegojestwcześniejszaodpostmo-
dernizmu,poczynającodsłynnejhipotezySapira-Whorfa(Sapir
1921),wedlektórejludziemyśląpodługkategoriidostępnych
wichjęzyku.Przykłademmożebyćbarwa.Tezadetermini-
zmujęzykowegogłosi,żeludziedzieląspektrumbarwzgodnie
zrepertuaremnazwkolorówwichjęzyku.Wydajesięjednak,
żejestnaodwrót:naszepostrzeganiebarwdecydujeotym,
jakuczymysięichnazw.Okazujesiębowiem,żemówiącyróż-
nymijęzykamijednoznacznietypująodcienieośmiukredekze
standardowegokompletu-strażackaczerwień,trawiastazie-
leń,cytrynoważółć-nanajlepszeilustracjeichnazwkolorów,
oiledanyjęzykwogólemanazwękoloruzodpowiedniego
fragmentuspektrum.Tozaśsugeruje,żedotyczącebarwsłow-
nictwoposzczególnychjęzykówkształtujesiępodwpływem
npreferencji”wynikającychstąd,jakjewidzimy.Językiróżnią
sięmiędzysobącodoliczbynazwkolorów,niemniejwydajesię,
żeowenazwytworząuporządkowanyłańcuchwedługtego,
którezbarwsąpercepcyjnienajbardziejistotne.Językiodwóch
kolorachmająnazwynaczerńibiel,otrzechkolorachmają
czerń,bieliczerwieńitakdalej.Wrozstrzygającymekspe-
rymencieEleanorRosch(primovotoHeider)ludziemówiący
jednymzczarno-białychjęzyków,plemięDanizNowejGwi-
nei,szybciejprzyswajalinowąkategoriębarwynapodstawie
strażackiejczerwieniniżwwypadkuzgaszonejczerwieni
(Heider1972).Fakt,żewogólemoglijąopanować,dowodzi,
iżzdolnośćdoprzedstawianiasobiekategoriibarwyniejest
ograniczonaprzezdotychczasowesłownictwo,tozaś,żejeden
