Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
człowiekadźwigającegobrzemiężycia.TwarzstaregoŻyda,twarz
człowieka,którymajużzasobąwszystkiedoświadczeniaiwszystkie
rozczarowania”[13].IcchakKacenelsontakopisujedwuletnią
dziewczynkę,niesionąnarękuwpochodzieŻydówgnanych
naUmschlagplatz:„Patrzyłemipatrzyłemnanią–chudziutką,bladą,
smutnooką,/Patrzyłemnanią,nadwuletnią,nastarowinkę,babcię
prawie,/Bostolatmiaławswoimsmutku,wpowadze–jakże
ciężkiejdlaniej!”[14].Wgetciewarszawskimbyłookołotrzydziestu
sierocińcówiinternatów,wtymDomSierotJanuszaKorczaka,
przeniesionyzmacierzystejsiedzibynaKrochmalnejzamury:
najpierwnaChłodną33,potemnaSienną16.Pomimonadludzkich
wysiłkówrzeszwychowawców,świetliczanek,działaczy
społecznych–dzieciginęły.„Otorazwidziałamnawłasneoczy–
zapisujeRachelaAuerbach–trupadziecięcegoprzykrytegopłachtą
plakatu«MiesiącDziecka»znapisem:«Ratujmydzieci!Naszedzieci
muszążyć!»”[15].WArchiwumRingelblumaznajdujesięogromna
dokumentacjadotyczącadzieci,odformjawnejikonspiracyjnej
edukacji,systemuopiekiiaprowizacji,przezrodzajowescenkiuliczne,
ażpotragiczneobrazynędzy,agoniiiśmierci.Wantologii
zamieszczamyczterytekstyodzieciachidoświadczeniudzieciństwa
wgetcie:fragmentygazetki„GłosDomuChłopców”,przygotowanej
przezdziecizinternatuprzyGęsiej6/8,relacjęDoryWajnerman,
pielęgniarkiwSzpitaluDziecięcymim.BersohnówiBaumanów,
fragmentyodpowiedzinaankietęskierowanądodzieciJakiezaszły
unaszmianypodczaswojnyorazsprawozdaniaEsteryKarasiówny,
świetliczankizeschroniskadladzieciuchodźcówprzyŚliskiej28.
Rzeszaoddanychpracownikówopiekispołecznejzdawałasobie
sprawę,żeichheroicznewysiłkiniemogąprzynieśćpożądanych
rezultatów.RachelaAuerbachnotowaławswoimdzienniku:„cała
działalnośćnaszychinstytucjidobroczynnychnazwanabyćpowinna
śmierciąnaraty,rozkładaniemśmiercinaraty.Należysobienareszcie
touświadomić,żeuratowaćkogośodśmierciniemożemy,niemamy
czym.Możemytylkotęśmierćodwlec,przewlec,aleniezapobiec
jej”[16].EmanuelRingelblumpytał:„coczynić:dawaćwszystkim
połyżeczce,wówczasniktnieprzeżyje,czyteżpełnymigarściami,
wtedystarczytylkodlaniewielu”[17].
