Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„ostatecznegorozwiązania”powinienprzecieżzostaćponichpopiół,
takjakpoichautorach.Pisanewobliczustałegozagrożenia,były
troskliwieprzechowywaneichronionejaknajwiększyskarb,
cenniejszyniżżycie.Papierokazałsiętrwalszyniżludzkieistnienie.
PotopZagładypochłonąłniemalwszystkich.Ci,którzyzdecydowali
sięspisywaćświadectwa,chcieliutrwalićśladposobie.Zdawalisobie
bowiemsprawę,żeniezdołająsięuratować.OtocopisałaGustawa
JareckazgłębiszalejącejwwarszawskimgetcieWielkiejAkcji
Likwidacyjnej:
Przednamiizanamijestśmierć,możnabypowiedzieć,żeobecnechwile
oczekiwaniadziejąsiępowyroku,któryjużzapadł.Jeszczeprzypadekmoże
goodwrócić.Wchwilachoczekiwania,któremająwsobieodwiecznąnadzieję
instynktu,chcemyutrwalićśladposobie[46].
Pragnęliteż„zaalarmowaćiwstrząsnąćsumieniemświata”–jak
notowałwswoimdziennikuAbrahamLewin–realizującwtensposób
powinnośćzaświadczeniaozbrodni[47].„Wstrząsnąćsumieniemświata”
tozakładać,iżujawnionawiedzaofaktachwywołanietylkowstrząs
moralny,aleimoralnąprzemianę;towierzyćwmożliwość
przywróceniazburzonegoładu.Łączysięztymrównieżwiara,
żeopisaniegrozywyniszczeniaŻydówbędzienietylkodokumentalną
relacją,lecztakżenaukąiprzestrogą.Ważniejszyniżochrona
własnegożyciastałsięobowiązekgromadzeniamateriałów,które
historykowipozwoląopisaćto,cosięwydarzyło,awymiarowi
sprawiedliwościdostarcządowodówpozwalającychoskarżyć
zbrodniarzyipostawićichprzedsądem.Dotego–najkrócejmówiąc–
sprowadzałasięmisjagrupy„OnegSzabat”iKonspiracyjnego
ArchiwumGettaWarszawy:utrwalićśladpozgładzonych,zostawić
świadectwoichżycia,oporuiśmierci,przygotowaćdokumentacyjny
materiałdlahistorykaiprokuratora.EmanuelRingelblumzapisał:
„materiały«O[neg]Sz[abat]»mająogromneznaczeniedlaprzyszłego
trybunału,którypowojniepociągniedoodpowiedzialnościwinnych
spośródŻydów,Polakówinawet[!]Niemców”[48].
Ringelblumzacząłprowadzićzapiskikronikarskiejużwewrześniu
1939roku.
JakokierownikŻyd[owskiej]SamopomocySpołecznej(wtedyKomisji
KoordynacyjnejOrganizacjiSpołecznychiOpiekuńczych)miałemcodziennieżywy
