Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Iwojnaświatowa
PolskieDrużynyStrzeleckie(PDS)naj-
wcześniejinajbardziejefektywnie,spośród
wszystkichpolskichorganizacjiparamilitar-
nych,wykorzystałyzaangażowaniekobiet
wdziałalnościniepodległościowej.Pierwsze
panieprzyjętodoPDSw1909r.weLwowie.
Powstępnymprzeszkoleniukierowanoje
nakursyspecjalistyczne,wtymmedyczny3,
gdziepoznawałyorganizacjęsłużbymedycz-
nej,sposobyużywaniaśrodkówopatrunko-
wych,zakresudzielaniapomocynaposzcze-
gólnychetapach(posterunekopatrunkowy
,
stacjaopatrunkowa,szpitalpolowy
,szpital
lokalny),organizacjęwspółpracyzespo-
łeczeństwemitransporturannych,zakres
obowiązkówlekarzyisanitariuszy
.Zajęcia
odbywałysięm.in.welwowskichklinikach
uniwersyteckich4.Zebranewtrakcieszko-
leńdoświadczeniasprawiły
,żelwowskiod-
działżeńskiwyspecjalizowałsięwszkoleniu
medycznym.PierwszyoddziałżeńskiPDS
wKrakowiezostałzorganizowanywstyczniu
1911r.Wlistopadzie1913r.wPDSwprowa-
dzonyzostałujednoliconyprogramszkolenia
kobiet.Wzajęciachpolowychbrałyudział
wpełniwyposażoneiwyekwipowanekobiece
patrolesanitarne.Szkoleniemedycznekobiet
pozaLwowemiKrakowemprowadzonorów-
nieżwmniejszychmiejscowościachGalicji5.
W1912r.powstałowWarszawiepierwszena
tereniezaborurosyjskiegoKołoŻeńskiePol-
skichDrużynStrzeleckich.Zorganizowano
tamsanitarnąszkołęrekruckąipodoficerską.
WprzededniuwojnywPolskichDrużynach
Strzeleckichliczącychokoło4,5tys.człon-
kówoddziałyżeńskieskupiały175kobiet.
WkręguoddziaływaniaPDS,razemzmło-
dzieżąskautowąiinnymimniejszymiorga-
nizacjami,znajdowałosięok.6tys.osób6.
WszeregiczłonkówZwiązkówStrzeleckich
pierwszekobietyprzyjętowkońcu1911r.
Wtrakcieszkoleniapoznawaływiedzę
ipraktykęzzakresuratownictwasanitarne-
goipielęgniarstwachirurgicznego.WKrako-
wieskupionebyływKoleKobiet,weLwo-
wie–wOddzialeŻeńskim.Naczasćwiczeń
terenowychtworzonokobiecepododdziały
,
któreprzeznaczanodosłużbywpatrolach
sanitarnych7.Obliczasię,żewchwiliwybu-
chuwojnywZwiązkachStrzeleckich,liczą-
cych7239mężczyzn,byłookoło130prze-
szkolonychkobiet8.Naczelesłużbyzdrowia
ZwiązkówStrzeleckichstałnaczelnylekarz
nStrzelca”–drStanisławRouppertnTeodor”.
Wroku1908,wwiejskimśrodowisku
Galicji,rozpoczęłydziałalnośćDrużyny
Bartoszowe.Oficjalnymcelemichdziałal-
nościbyłotworzenieogniskpolskiegożycia
kulturalnegoorazkrzewieniezamiłowania
doćwiczeńgimnastycznych.Wzamyśle
organizatorówcelebyłyznacznieszersze–
wychowaniemłodegopokoleniachłopskie-
gowcnotachobywatelskich,narodowych
iżołnierskich.W1914r.,wprzededniu
wojny,DrużynyBartoszoweskupiałyokoło
10tys.członkóww286jednostkachorgani-
zacyjnych.Podkoniec1912r.dowództwo
DrużynBartoszowychprzystąpiłodoorga-
nizacjisłużbyzdrowia,któramiałaopierać
sięnakobietachzrzeszonychworganizacji.
NajejczelestanąłLesławWęgrzynowski.
Opracowanoiwydanodrukieminstrukcję
medyczną.Lekarzeczynnieuczestniczyli
wkursachorganizowanychdlakobietibra-
liudziałwwiększychćwiczeniachpolo-
wych.
4
3H.Bagiński,UpodstaworganizacjiWojskaPolskiego1908–1914,Warszawa1935,s.55–56.
4PomocwszkoleniumedycznymkobietwklinikachlwowskichzapewniłHenrykKadyi,anatom,kierownik
klinikwAkademiiWeterynaryjnejwDublanachiUniwersytetuLwowskiego,ojciecJadwigiKadyiówny
,kie-
rowniczkioddziałówkobiecychweLwowie.Szerzej:„Zarzewie”1909–1920.Wspomnieniaimateriały,oprac.
A.iA.Garliccy
,Warszawa1973,s.192.
5H.Bagiński,Upodstaw,s.657–660.
6Spispolskichorganizacyjwojskowychprzedwojennychiformacyjzwojnyświatowej(1904–1921),opr.podkier.L.Wider-
szala,ArchiwumWojskowe,Warszawa1937(maszynopis),s.18–27.InnewyliczeniasporządziłH.Bagiński,
Upodstaw,s.735orazmapanRozmieszczenieskupieńZarzewia,DrużynSkautowychioddziałówPolskich
DrużynStrzeleckichwlatach1908–1914”.
7WykładyzzakresuratownictwasanitarnegodlaczłonkińStrzelcawKrakowieprowadziłdoktorKościuszko.
Wtejpracypomagałamużona,któratakżebyłalekarzem.Szerzej:BibliotekaZakładuNarodowegoim.Osso-
lińskich,LudmiłaKrobicka-Modzelewska,Kartkizautentycznychnotateksierżanta1PułkuPiłsudskiegoob.„Ludki”,
t.1:KobietawLegionach,sygn.14082,s.8;J.Durfat,Kobietywkręgulewicyniepodległościowej.OdLigiKobietPogo-
towiaWojennegodoOchotniczejLegiiKobiet(1908–1918/1919),Toruń2001,70–77;M.Sawicka,Początkowapraca
kobietw„Strzelcu”krakowskim,w:WspomnieniauczestniczekwalkoNiepodległość1910–1915,t.1:Wiernasłużba,red.
A.Piłsudskaiin.,Warszawa1927,s.16.
8M.Wrzosek,Polskiczynzbrojnypodczaspierwszejwojnyświatowej,Warszawa1990,s.45;M.Klimecki,Organizacja
idziałaniaoddziałówstrzeleckichlipiec–sierpień1914r.,nStudiaiMateriałydoHistoriiWojskowości”1988,t.30,
s.248.
