Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Iwojnaświatowa
frontowychpokomendantówszpitalifron-
towych14lubzapasowych.LeonMoszczeń-
skisłużyłwAustro-WęgierskiejMarynarce
Wojennej,wostatnimokresiewojnydoza-
topieniaokrętuwczerwcu1918r.byłIIofi-
ceremlekarzemnapancernikuSMSnSzent
Istvan”15.TadeuszTempka,wybitnypolski
hematolog,brałudziałwwalkachnaWoły-
niuinafronciewłoskimwAlbanii.Zaswoją
służbęotrzymałwysokieodznaczeniabojo-
we.Służbęwojskowąwlatach1914–1918
skwitowałlakoniczniewżyciorysie:nByłem
bezprzerwynafronciejakolekarzaustriac-
ko-węgierskiejarmii”16.
PrzebywającyweLwowieLudwikRydy-
gierzostałpowołanynastanowiskonaczel-
negochirurgaszpitalawojennegowBrniena
Morawach.Pracowałotamwielupolskich
lekarzy
,którychwojnazmusiładoopuszcze-
niaswoichszpitali17.Wojennedoświadczenia
chirurgiczneRydygierprzedstawiłwswojej
ostatniejpracy18.StanisławLaskownicki,
studentmedycynyzmobilizowanyw1914r.,
wyruszyłnafrontjakoszeregowiec,awrócił
jakooficerlekarz.Swójudziałwwojennych
wydarzeniachwPolsce,naWęgrzechiwe
Włoszech,atakżeprzebiegstudiówlekar-
skichopisałszczegółowowpamiętniku19.
WPrzemyślu,wSzpitaluŻydowskim
przekazanymnaczaswojnydodyspozycji
CzerwonegoKrzyża,komendantemszpita-
labyłFranciszekŚlęk20.Przedpoddaniem
twierdzyRosjanomprzeniesionoszpitaldo
budynkugimnazjumprzyul.Słowackiego.
Wojskaniemieckiepozwycięskichwalkach
otwierdzęzajęłyszpital,dokonującwnim
niepowetowanychszkód,palącarchiwum
szpitalaiwszystkiedokumentyprzecho-
wywaneodzałożeniaplacówki.Poodejściu
NiemcówszpitalzajęliAustriacyizorgani-
zowaliwnimszkołędlainwalidówwojen-
nych21.
Jarosław,znajdującysięnaliniikrwa-
wychwalk,wlatach1914–1915przechodzą-
cykilkakrotniezrąkaustriackichwrosyjskie,
posiadałtrzystałeszpitale:dwawojskowe
ijedenpowszechny
.Ponadtowmieściedzia-
łałokilkaszpitaliokresowychiwędrownych.
Byłytom.in.Rudolfinerinen-Spitaloraz
nSzpitalnakółkach”arcyksiężnejMariiTere-
sy
,wktórymopatrywanorannychi,przypi-
nającodpowiednieznaki,segregowanoichna
ciężkoilekkorannych,kwalifikującdoodpo-
wiedniegotransportu.Siedzibąszpitaliprzy-
frontowychwJarosławiubyłrównieżklasz-
torSióstrNiepokalanek,wktórymwlatach
1915–1917zpomocymedycznejskorzystało
ok.2tys.chorychirannychżołnierzyróż-
nychnarodowości,wśródnichokoło200le-
gionistówIBrygadyPiłsudskiegoiIIBryga-
dyKarpackiej22.
Częstąpraktykąpolskichlekarzybyłood-
syłaniepowołanychdowojskarodakównna
tyły”,doszpitalietapowychlubfrontowych
zodpowiednimpouczeniemoobjawachrze-
komejchoroby;pozwalałotonaodroczenie
służbylubnawetzwolnieniezwojska23.
Rosnącaliczbaofiarwojny
,złystansa-
nitarnyizagrożenieepidemiamiwzmogło
aktywnośćspołeczeństwapolskiego.Wielkie
znaczniemiałydziałanialekarzyorganizują-
cychlokalnąspołecznośćdopomocyżołnie-
rzomicywilnymofiaromwojny
.Przykładem
możebyćaktywnośćEdwardaLubicz-Nieza-
bitowskiego24wNowymTargu,któryprzy
pomocymiejscowejludnościzorganizował
14
14NaprzykładBronisławMajewskibyłgenerałem,lekarzemcarskiejarmiiiWP
,szefemsłużbyzdrowia2.Armii
nafroncieserbskim.
15Moszczeńskibyłlekarzemwojskowym,od1919r.wSzpitaluZałogiwKrakowie,następniewTarnowie,
zamordowanywKatyniu.J.B.Gliński,SłownikbiograficznylekarzyifarmaceutówofiarIIwojnyświatowej,t.1,
Wrocław1997,s.274–275.
16I.Urasiński,J.Japa,C.Stypułkowski,J.Huczyński,Ożyciuidziałalnościprof.drmed.TadeuszaTempkiprekursora
polskiejhematologiiw25rocznicęśmierci,nActaHaematologicaPolonica”1999,t.30,nr4,s.333.
17Z.Gajda,J.Bogusz,Chirurgiawdobiezaborów,s.146.
18L.Rydygier,Krótkizaryschirurgjiwojennejdlalekarzywojskapolskiegoczynnychwpierwszychlinjachsanitarnych,
Warszawa1920,s.90.
19S.Laskownicki,Szpada,bagnet,lancet.Mojewspomnienia,Wrocław1970,s.145–185.
20Chirurg,jakojedenzpierwszychwświecie,apierwszywPolscewykonałpericardiectomięw1909lub1910r.
21Z.Andrzejewski,SzpitalŻydowskiwPrzemyślu(1595–1944),nActaMedicorumPolonorum”2014,R.4,
s.57–59.
22J.Sobień,LeczenierannychwszpitalachsióstrNiepokalanekwJarosławiupodczasIiIIwojnyświatowej,rozprawa
doktorska,IIWydziałLekarskiAkademiiMedycznejwWarszawie,2004.
23ŻyciorysDrJerzegoJózefaMostowego,Żywiec21.12.1937,CentralneArchiwumWojskowe,aktaosobowe
mjr.JerzegoJózefaMostowego.
24Lekarz,przyrodnik-encyklopedysta,uczestnikwojnynaBałkanach,profesorbiologiiUniwersytetuPoznań-
skiego.
